İran, Türkiye-ABD ilişkilerini bozabilir

İRAN TAKAS MEKTUBUNU BM'YE İLETTİ

ABD Başkanı Barack Obama, geçtiğimiz yıl ülkesi ve Türkiye’nin “zamanımızın zorluklarını aşmak için beraber çalışmaları” gerektiğini söylemişti. Ancak iki müttefik ülke arasındaki uyum, bu ay içinde daha önce hiç olmadığı kadar bozuldu.

Türkiye’nin, İran'ın elindeki düşük oranda zenginleştirilmiş uranyum stokunun bir lısmının yurtdışına çıkarmasını kabul ettiği anlaşmada arabuluculuk yapması, ABD’nin Tahran’a yönelik yeni yaptırım paketi üzerinde Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nde oluşturmaya çalıştığı görüş birliğini tehdit etti.

Eğer NATO’nun kilit Müslüman üyesi ve ABD’nin Afganistan ve Irak’taki istikrar çabalarında önemli rol oynayan Türkiye, İran yaptırımları lehine kullanılacak oy ve oyların karşısında durursa, ABD ile olan ilişkileri daha da zor bir döneme girebilir.

SÜREGELEN GERGİNLİK

İran konusunda yaşanan gerginlik, bu yılın başlarında ABD Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi’nin 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanımasıyla başlayan zorlu dönemin ardından geldi.

Bu ay içinde yaşanan tartışmalar, sadece İran’ın nükleer programıyla başa çıkmak için hangi yöntemin daha iyi olduğuna yönelik ideolojik farklılıklardan değil, kendisini bölgesel güç olarak göstermeye başlayan Türkiye’nin kazandığı güvenden de kaynaklandı.

Türkiye’nin İran’la vardığı anlaşmadan bir gün sonra, ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, BM Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi arasında İran’a yönelik yeni tur yaptırımlar üzerinde anlaşıldığını açıkladı. Kararın bu kadar hızlı açıklanması, ABD’nin Türkiye’ye olan öfkesini ortaya koyan bir işaret ve güvenlik konseyinin geçici üyesi Türkiye’nin diplomatik çabalarına atılan bir tokat olarak kabul edildi.

Çarşamba günü Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’la telefonda bir saatten fazla süren bir görüşme yapan Başkan Obama, Türkiye’nin yaptığı anlaşmanın, nükleer programı nedeniyle izole edilmek istenen İran’a yönelik çabalarla neden uyuşmadığını anlattı.

Türkiye’nin arabuluculuk çabalarını onaylayan Obama, “uluslararası toplumun İran’ın nükleer programı ve uluslararası şartlara uymaması yüzünden duyduğu temel endişelere” değindi. Obama, Erdoğan’a Türkiye karşı olsa bile İran’a yönelik yaptırım sürecinin devam edeceğini belirtti.

TÜRKİYE İLİŞKİLERİ MAHVEDİYOR

İran’ın yurtdışına 1,200 kg düşük zenginleştirilmiş uranyum göndermeyi kabul etmesi, Türkiye’de Ankara’nın diplomatik zaferi olarak kabul edildi. Ortadoğu’daki tansiyonu düşük tutmak ve İran’la diplomatik ilişkilerini geliştirmek isteyen Türkiye, Tahran'la yaptığı görüşmeyi Batı'yla daha fazla çatışma yaşanmadan önce İran’ı müzakere masasına getirmeye yarayacak bir ön basamak olarak gördü.

Bir Türk yetkili, “Washington, ABD’nin ve BM Güvenlik Konseyi’ndeki müttefiklerinin çabalarını engellemeye çalıştığımızı düşünüyor. Ama biz yapılan anlaşmanın sorunun geneline çözüm getireceğini düşünmediğimiz gibi, böyle bir iddiada da bulunmadık” dedi. Yetkili, sadece İran’ı müzakere masasına çekebilmek için bir çeşit zemin oluşturmayı amaçladıklarını belirtti.

Diğer yandan, ABD’li yetkililer anlaşmanın yeterince kapsamlı olmadığını, İran’ın uranyum zenginleştirmeye devam edeceği gibi, zenginleştirilmesi halinde elinde nükleer bomba üretmeye yetecek kadar uranyum bulunduğunu belirtti.

Washington merkezli düşünce kuruluşu Carneige Uluslararası Barış Vakfı Türkiye uzmanı Henri Barkey, İran’la yapılan nükleer yakıt takası anlaşması için, “Bu Türkler için büyük kayıplarla kazanılmış bir zafer” yorumunu yaptı. Barkey, “Türkiye burnunu ABD’nin işine sokarak Üçüncü Dünya’da çok büyük gösteriş yaptı. Ancak Ankara ABD ile ilişkilerini gerçekten mahvediyor” dedi.