İntikam değil bir inat filmi

Nefis bir oturma odasının tam ortasında, sifonu hiç çekilmeyen bir tuvalet düşünün. Trabzon’un Çamburnu köyü, işte aynen böyle bir metaforun kurbanı. Yeşillikler içinde bir köy ama tam ortasında kokudan durulamayan, gri, leş gibi bir pislik... Hani “Akıl var mantık var, buraya çöp tesisi nasıl kurulur?” deyip hayrete düşeceğiniz, ancak Karadeniz fıkrası olur diyeceğiniz ama gülmeyeceğiniz bir durum. Peki, Fatih Akın bu ‘pisliğe’ nasıl bulaştı?

Akın’ın ailesi Trabzonlu ama o zamana değin Trabzon’la çok da duygusal bir bağ kurmamış. Bir gün, hayranı olduğu Bob Dylan’ın kitabını okurken, onun da annesinin Trabzon’da yaşadığını öğrenince, memleketini iyice merak eder olmuş. Merak etmekle kalmamış, bir baba-oğul hikâyesini anlatan ‘Yaşamın Kıyısı’nda filmi için, babasını da yanına alarak Trabzon’un yolunu tutmuş. İşte, ilk o zaman görmüş köyünü ve çöplüğe dönüştürülen köylerini kurtarmak için isyan eden köylülerini…

“Size yardım edeceğim” deyince, Madonna’dan Salma Hayek’e kadar “Çalışmak için can atıyoruz” desteği gelmiş. Bir ünlünün Çamburnu’na sahip çıkması, haliyle Türk gazetelerine de haber olmuş. Dönemin Çevre Bakanı Osman Pepe, “Herkes kendi işine baksın” diye fikir beyan edince, Karadenizli damarı tutan Akın’ın “Madem öyle, kendi işime bakayım ve buranın belgeselini çekeyim” demesiyle başlamış her şey. Belgesel, henüz fikir aşamasındayken, Akın’la röportaj yaptım, “Bir belgesel çeker, tüm dünyaya gösteririm. Bu da intikamım olur” dedi. İşte o Fatih Akın, dediğini yaptı, çekimi tam beş yıl süren belgeseli çekti ve Cannes Film Festivali’nde gösterdi.

BİR TÜRKİYE HİKÂYESİ

‘Cennetteki Çöplük’ belgeseli, Trabzon’un bir köyünde geçen sadece bir çevre savaşının öyküsü değil asla. Deli fişek Karadenizli kadınların namını tescilleyen nefis bir manzume. “Genç olacağudum ki, buraya o çöplüğü nah yaparlardı” diyen şahane kadınların hikâyesi. Belgeselin bir sahnesinde, jöleleyerek yukarı doğru taradığı saçıyla Manga konserinde kafa sallayan gencin, ertesi sabah köy camisinin şerefesinde ezan okuyan bir imam olduğunu gördüğümüz bir Türkiye hikayesi. Fatih Akın, ‘Cennetteki Çöplük’ filmine İstanbul’da afili bir gala yapmadı. Cannes Film Festivali’ndeki gibi cicili bicili elbiseleriyle boy gösteren kadınlar da yoktu etrafta. Onun yerine Çamburnu köy meydanında sıralanmış beyaz plastik sandalyelerde peştamalleriyle oturan, zamanın valisinin yakasına yapışıp, “De bana bakayum napaysunuz burda” diyen kadınlar vardı.

İNTİKAM DUYGUM KALMADI

İstanbul’daysa ailesi ve küçük bir arkadaş grubuyla izledi filmini Fatih Akın. Köklerine sahip çıkmanın terapi gibi geldiğini anlattı. Muhafazakâr sandığı hemşerilerinin hiç de muhafazakâr olmadığını ve gördüğü en samimi insanlar olduğunu söyledi.
İstanbul’da birlikte filmi izlerken, bana beş yıl önceki röportajda söylediği ‘intikam’ lafını hatırlatıp, “Aldın mı intikamını şimdi” diye sordum. “İntikam duygum kalmadı. O zaman daha gençtim. Aradan beş yıl geçti. Böyle şeylerin intikam ve öfkeyle çözülemeyeceğini anladım. Bu duygu değişti, filme konsantre oldum. Karşımdaki insanlar canavar değiller, empati kurdum” diye cevap verdi. Çamburnu Belediyesi ve halkı, orayı çöplüğe dönüştürenlere onlarca dava açtı ama hepsini kaybetti.
Akın, “Cennet gibi bir yerin çöplüğe dönüştürülmesi adalet duygunu zedeledi mi? Halk devlete karşı savaşını kaybetti. Ne düşünüyorsun?”sorumu, “Ben dâhil bütün Türkler inatçı. Bir karar verdikten sonra muhakkak savaşırız. Bu durum karşı taraf için de böyle. Bu benim için bir intikam ama aynı zamanda bir inat hikâyesi aslında.
Hayal kırıklığı yaşadım ama burası Türkiye ve karşımızda devlet var. Aksine inanmak, çocukluk olurdu” diye cevapladı. Peki filmden geriye aklında en çok ne kaldı derseniz, o çöp tesisi yetkilisinin cevabı derim; “Organik o çöpler organik…”

BAKAN BUGÜN NE DÜŞÜNÜYOR?

Filmi izledikten sonra, eski Çevre Bakanı Osman Pepe’yi aradım. “Herkes kendi işine baksın” sözünü hatırlattım. “Bazı şeylerin kamuoyunda konuşulması için öyle sözlere ihtiyaç vardır” deyiverdi.

Alman Yeşiller Partisi Eş Başkanı Claudia Roth ve yönetmen Fatih Akın, Trabzon’un Çamburnu Beldesi’ne bağlı Kutlular Köyü’nde, yapımı tamamlanma aşamasına gelen Katı Atık Depolama tesisinin bölgeye zarar vereceğini ileri sürerek, tepki için Çamburnu’na geldi.