Kritik enerji süreçlerinde ‘gönüllü’ kesinti dönemi başlıyor

TÜRKİYE’de elektrik dağıtımında tüketicilerin rolü, hakları ve talepleri tartışılmaya devam ederken, bu konuda yeni bir uygulamanın yakında devreye girmesi bekleniyor. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) bu yıl hayata geçirmeyi hedeflediği uygulamaya göre, elektrik tüketicileri tüketimlerini elektriğin daha bol ve ucuz olduğu saatlere kaydırabilecek. “Talep tarafı katılımcısı tüketicisi” olarak adlandırılan belli tüketiciler, piyasa fiyatlarının yükseldiği anlarda ve sistem güvenliğinin tehdit altına girdiği-yani elektrik üretiminin tüketimini karşılayamadığı durumlarda tüketimlerini kısmaları halinde, daha uygun fiyatlardan elektrik alabilecek. Böylece elektriğin daha etkin kullanılması hedefleniyor.

Elektrik tüketiminin gönüllü bir şekilde azaltılması karşılığında, tüketilmeyen elektriğe karşılık bir bedel tüketicilere ödenecek.  Elektrik tüketicilerinin elde edeceği ekonomik faydaya ek olarak, 31 Mart 2015’te ülke çapında gerçekleşen elektrik kesintisi gibi sıkıntılı durumların da önüne geçilebilecek. Sektör temsilcileri, burada esas önceliğin, sadece arz değil talebin de kontrol edilerek sistemin dengede tutulması olduğunu söylerken, “Buna sadece bir fiyat kontrol mekanizması olarak bakılmaması lazım. Arz tarafında herhangi bir sıkıntı yaşandığı, fakat fiyatların artmadığı bir durumda da TEİAŞ talebi kısmalarını katılımcılardan isteyebilecek” diyor. 

KISINTI KARŞILIĞI TAZMİN 

TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Murat Alanyalı, talep tarafı katılımının esasen sistemin ihtiyacı olduğu zamanlarda tüketicinin tüketimini değiştirmesini ifade ettiğini belirterek, “Elektrik sistemi arz ve talebin anlık dengelenmesine dayanıyor. Talep çok yüksek veya arz çok düşük olduğu zaman, elektrik fiyatları çok yüksek oluyor.

Arz ve talebi dengelemek için çok pahalı santralleri çalıştırmak gerekiyor. Piyasa fiyatının yüksek olması ise tüketiciye doğrudan yansımasa da dolaylı olarak tarifelerle yansıyor. Böyle bir uygulamaya geçildiğinde, fiyatın çok yükseldiği veya elektrik kısıntısına gidildiği zamanlarda, bu tür kısıntılardan en az etkilenecek tüketiciler belli olur ve onların kısıntı yapması istenir. Bir de bugün yapılan kısıntılardan çok büyük bir fark olarak tüketicilerin kısıntıdan doğan zararı tazmin edilir. Şu anda büyük tüketicilerin tüketimleri 15 dakikalık aralıklarla okunabiliyor. Bu nedenle sanayi tesisleri gibi büyük tüketiciler bu düzenlemeden faydalanabilir” diyor. 

İKİ FAYDASI VAR
Alanyalı, gönüllülük esasının önemli olduğu bu sistemin, elektrik kesintisinin bundan en az etkilenecek kesimden yapılmasını sağlayacağını vurgulayarak, “Tüketim tarafı böyle gönüllü bir programa dâhil olacak. Mevsimsel ve yıllık düşünmek lazım. Örneğin kış dönemi için büyük tüketici, ‘Kış döneminde 10 gün boyunca tüketimimi şu kadar kilovat saat azaltabilirim’ diyerek, sistemle anlaşmaya girecek. Sistem de o anlaşma çerçevesinde kendisine tanınan hakkı kullanacak. İki faydası var: Sistemde elektrik kesintilerinin verdiği ekonomik maliyeti indirmek, ikincisi de talebi ve son kullanıcıyı güçlendirerek, elektrik fiyatlarının çok pahalı santrallerin çalışması dolayısıyla çok yüksek seviyelere çıkmasını engellemek.

Hem elektrik fiyatlarının daha düşük kalmasını sağlıyor. Hem de akıllı tüketici için ek bir gelir sağlıyor” şeklinde konuşuyor. EPDK yetkilileri, talep tarafı katılım mekanizmasının elektrik tüketicilerinin sahip oldukları esneklik potansiyelinden fayda sağlanması için fırsat sağladığını belirterek, “Tüketiciler, tüketimlerini sistemin ihtiyaç duyduğunda azaltmak suretiyle, sistemin daha düşük maliyetle dengelenmesine katkı sunacak. Bunun karşılığında ortaya çıkan verimlilik artışından paylarını doğrudan ödeme ya da elektrik tüketim fiyatlarında indirim olacak tahsil edebilecekler” diyor. Talep tarafı katılımının daha fazla uygulanması için ise akıllı sayaç ve akıllı şebeke uygulamalarının yaygınlaşmasının önemli olduğu vurgulanıyor. 

Tüketilmeyen elektrik para kazandıracak 
HAZIRLIKLARI yürütülen bu uygulamaya yönelik EPDK’dan edindiğimiz bilgilere göre, tedarikçiler, hali hazırda gün öncesi piyasası teklif setlerine yansıtmak üzere talep tarafı katılımını öngören ikili anlaşmalar yapma imkanına sahip. Bu çerçevede, örneğin bir tedarikçi tüketicisine gün öncesi fiyatı sözleşmede belirlenen bir fiyatı geçtiğinde tüketim yapmaması ya da tüketim yapması halinde fiyat riskini üstlenmesi karşılığında ek indirim verebiliyor. Ancak bu imkan 2011 aralık ayından bu yana sunulmuş olmasına rağmen henüz etkin şekilde kullanılmıyor.

Bu nedenle mevcut talep tarafı katılımı mekanizmalarının ötesinde yeni mekanizmalar geliştirilmesine yönelik çalışmalara ağırlık verildi. Buna göre, elektrik tüketiminin gönüllü bir şekilde azaltılması karşılığında tüketilmeyen elektrik yani verilen hizmete karşılık bir bedelin tüketicilere ödenmesi öngörülüyor. Talep tarafı katılımına yönelik anlaşmada, anlaşmanın süresi, sağlanacak talep tarafı katılım yedeğinin megavat (MW) cinsinden miktarı, tüketim tesislerine ne şekilde talimat verileceği ve devreye alınacağı, hizmetin ücretlendirilmesi, yükümlülüklerin izlenmesi, cezai yaptırımlar gibi konuların yer alması öngörülüyor. 

EPDK’da Tüketici Dairesi Başkanlığı kurulacak  
EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz, tüketici sorunları için yeni bir dairenin kurulacağını belirtti.Yılmaz, tüketicilerin elektrik, doğalgaz ve akaryakıt sektörlerindeki şikayetlerine odaklanacak daireyle ilgili AA muhabirine açıklamalarda bulundu. Enerji piyasasının düzenlenmesinde gösterilen özenin, tüketiciyle iletişim kurma ve ihtiyaçlarını giderme konusunda da gösterilmesinin zorunlu olduğunu anlatan Yılmaz, “Tüketici Dairesi Başkanlığı şeklinde yeni bir daire kurma niyetimiz var. Bununla ilgili yasal düzenleme gerekiyor bunun çalışmasını da yaptık ve bakanlığımıza gönderdik” diye konuştu.