Kuş Gribi hakkında her şey

1.Kuş gribi nedir?

İnsan ve diğer canlı türleri gibi kanatlı hayvanlarda gribe yakalanabiliyor. Kuş gribinin 15 ayrı çeşidi var. Bunlardan üç tanesi insanlarda da hastalık yapar. Alarma yol açan ve Türkiye'de de tespit edilmiş olan ise ölümcül kuş gribi virüsü H5N1 ailesinden gelen virüs. Göçmenkuşlar -özellikle de yaban ördekleri- virüsün doğal taşıyıcılarıdır. Bunlar hasta olmadan virüsü kilometrelerce taşıyabilirler. Bir kıtadan diğer kıtaya dışkılarıyla virüsü taşırlar. Kuş gribi virüsü en çok kümes hayvanlarını etkiler. Kuş gribi üst solunum yolu hastalığı gibi başlar, sürü halinde yaşayan kanatlı hayvanlar arasında çok hızlı yayılabilir ve bu nedenle çok yüksek oranda kanatlı ölümüyle sonuçlanabilir.

2. İnsanlara nasıl geçiyor?

Kuş gribi, hasta ve hastalıktan ölmüş hayvanlarla yakın temas halindeki insanlara bulaşabilir. Bu hayvanların gözyaşı, burun akıntısı, boğaz akıntısı veya dışkısıyla temas edenler de hastalığa yakalanabilir. Ayrıca bu atıklarla kirlenen yüzeylerle temas etmek ve bu virüsü solunum yoluyla almakla insanlara bulaştırabilir. Virüs insana geçtikten 2-4 gün sonra hastalık ortaya çıkar.

3. İnsandan insana geçer mi?

Bu ihtimali doğrulayacak resmen açıklanmış ya da kanıtlanmış bilimsel bir veri yok. Ancak virüsün değişim geçirerek bir salgına yol açmasından korkuluyor. Ayrıca hastalık grip olan birinin aynı zamanda kuş gribi mikrobunu kapmasıyla insandan insana geçiş özelliği kazanabilir.Buna virüslerin seks yaparak mutasyona uğraması deniyor.

4. İnsanlardaki belirtileri neler?

Ateş, halsizlik, boğaz ağrısı, öksürük, solunum güçlüğü ve zatürree gibi solunum sistemine ait belirtiler görülür. Ender de olsa karın ağrısı ve ishale de rastlanabilir. Gripten çok farklı bulgular değildir, burada önemli olan hastanın öyküsüdür. Hastanın kanatlı hayvanlarla yakın zamanda temasının olup olmaması, teşhisin konulmasında etkili olur.

5. Virüs ne kadar öldürücü?

Zamanında teşhis edilip tedaviye başlansa bile ölüm riski yüzde 58'i buluyor. Hastalığından dolayı hastaneye yatmak durumunda kalmış ve bu hastalık teşhisi konmuş insanların yüzde 58'i istatistiklere göre hayatını kaybediyor.Ancak bazı insanlar bu hastalığı ayakta bile geçirebiliyor, ancak bunun farkına varılmıyor.

6. Mevsimsel gripten farkı nedir?

Kuş gribinin A, B, C tipleri mevcut olup, B ve C antijenik tipleri sadece insanlarda hastalık oluşturur. A tipi ise hem insanlarda, hem de kanatlılarda görülen avian influenza (kuş gribi) hastalığına neden olmaktadır. İnsanlarda, hem de kanatlılarda görülen avian influenza (kuş gribi) hastalığına neden olmaktadır.Avian influenza yaklaşık 100 yıl önce ilk olarak İtalya'da tanımlanmış ve dünyanın değişik yerlerinde salgınlar şeklinde ortaya çıkmaya devam etmektedir. Bu tip H5N1 olarak belirlenmiştir.Türkiye'de görülen virüs tipi de budur.Hastalığın doğal saklayıcıları göçmen su kuşları, özellikle yaban ördekleridir. Bu kuşlar hastalığa karşı dirençlidir. Onlarda hastalık oluşmaz.Ancak duyarlı olan diğer evcil kanatlı hayvanlarda tavuk, hindi, kaz, güvercin gibi hastalık oluşturup, hızla ölümle seyreden salgın dönemleri görülür.

7. Tedavisi var mı?

Oseltamivir ve zanamivir etken maddeli iki ilaç, piyasadaki isimleriyle "Tamiflu" ve "Relenza" kuş gribi virüsüne karşı etkili. Her iki antiviral ilacın ilk 48 saatte kullanılmasının yaşamsal önemi bulunuyor.

8. Antiviral ilaçlar koruyucu mu?

Piyasadaki yaygın kullanılan antiviral ilaçlar aslında bir grip ilacıdır ancak yapılan araştırmalar kuş gribi üzerinde de etkili olduğunu gösterdi. Hastalık başladıktan 24 saat ya da 36 saat içinde alındığında yararlı oluyor. Enfeksiyonun etkisini azaltıyor ancak iyileştirme sağlamıyor. Hastalığın kuluçka devri 2 ile 10 gün olduğundan aslında hastalığı ilk aşamada yakalayıp erken tedavi sürecine girmek zor oluyor. Ancak yüksek risk grubu içindekilere hastalığın görüldüğü bölgelerde günde 1 tane vererek koruma sağlanması öneriliyor. İlaç burada koruyucu bir etki sağlamıyor ancak tedavinin erken başlaması hastalığın daha hafif geçmesini sağlar diye düşünülüyor.

9. Grip aşısı önlüyor mu?

Şu anda insanlara yönelik olarak hali hazırda uygulanmakta olan grip aşılarının kuş gribi virüsü H5N1'i önleyici herhangi bir etkisi bulunmuyor.Ancak aşı geliştirme çalışmaları devam ediyor.

10. Tavuk etinden nasıl bulaşır?

İyi pişmemiş et mikroorganizmalar açısından her zaman bir risk unsurudur. Buna karşılık iyi pişmiş tavuk etinden insana virüs bulaşması mümkün değildir. Çünkü normal pişirme sıcaklığı olan 70 santigrat derecenin üzerindeki her pişirme virüsü etkisiz hale geliyor. Hastalıklı bile olsa, pişirilmiş bir tavuk etinden bulaşan hiçbir vaka günümüze kadar rapor edilmemiştir.

11. Kuş pisliğinden insana geçer mi?

Kuşun pisliğinden de bu virüsün geçme ihtimali var. Göç yolları üzerinde yaşayanların özellikle kuş pislikleriyle çıplak elle temas etmemesi gerekir. 1 gr tavuk pisliğinin 1 milyon tavuğu öldürdüğü düşünülürse insanlara da hastalığı kolaylıkla geçirebileceği ortaya çıkar.

12. Seyahatlerde neler önerilir?

Hastalığın görüldüğü ülkelere gidenler, enfekte tavuk çiftliklerinden uzak durmalı, iyi piştiğinden emin oldukları kanatlı etleri ve yumurtaları tüketmelidirler. Kişisel hijyene önem verilmeli; eller sık sık sabun ve bol su ile yıkanmalıdır.Hastalığın görüldüğü ülkelere seyahat edenler, döndükten sonra 7-10 gün içinde ateş ve solunum sistemine ait belirtiler geliştirirlerse, mutlaka doktora başvurmalıdırlar.

13. Nasıl tanı konuluyor?

İnsanda hastalığın tanısı, boğaz sürüntüsü örneklerinde virüsün veya antijenlerinin tesbit edilmesiyle konulur. Ateşe rağmen kanda lökosit (özellikle lenfosit) ve trombosit sayısının düşük olması tanıda yol gösterici olabilir. Akciğer filminde viral zatürreeyi düşündürecek bulgular görülür.

14. Hastalık nasıl tedavi ediliyor?

Henüz hastalığın tam kesin bir tedavi ya da aşısı bulunmadı. Çalışmalar insan grip virüslerini tedavi eden ilaçların kuş gribi virüsünü de tedavi edebileceğini göstermiştir. Bununla birlikte kuş gribi virüsleri bu ilaçlara direnç gösterebilmekte ve ilaç tedavisi başarısız olabilmektedir.

15. Bahçe sebzesi sağlıklı mı?

Hastalık taşıyan kanatlı hayvanların temas ettiği düşünülürse dikkat edilmesi gerekir. Ancak bu son derece dolaylı bir yoldur. Yine de bu dönemde özellikle riskli bölgelerden gelen sebze ve meyveleri dezenfekte ettikten sonra yemekte fayda var.

16. Hayvanlar arasında nasıl bulaşır?

Göçmen kuşlar virüsü bağırsaklarında ve solunum yollarında taşıyabilir, ama kendileri hastalığa yakalanmazlar. Enfekte kuşların ağız ve burun salgısı ve dışkılarıyla doğrudan veya bu salgılarla kirletilen materyalle temas eden evcil kanatlı hayvanlar ise hastalığa yakalanabilir. Hastalık bu hayvanlar arasında hızla yayılır ve 2-4 gün içinde bütün sürünün ölümüyle sonuçlanabilir. Kuş gribinin kanatlı hayvanlardaki kuluçka süresi ortalama 1-7 gündür. Ancak genellikle 2-4 gündür.

17. Nasıl hızla yayılıyor?

Virüsün hava yolu ile taşınması birkaç kilometre ile sınırlıdır. Ayrıca, hastalık etkeni böcekler, sinekler ve kemiriciler ile çevreye yayılabiliyor.Hastalığın doğal taşıyıcıları göçmen su kuşları özellikle de yaban ördekleri. Virüsün taşıyıcıları enfeksiyona genellikle diğer kuşlara oranla daha dirençli. Evcil kanatlı hayvanlardan tavuklar ve hindiler hastalığa oldukça duyarlı olup bu hayvanlarda hızla hastalık ilerler. Hayvandan hayvana çok çabuk yayılır. Dikey bulaşma denen, tavuktan yumurta yoluyla civcive geçiş olmuyor çünkü hastalıklı tavukların yumurtalarından civcivler çıkamıyor. Enfekte hayvanlardan elde edilen yumurtaların kabuklarında etkenin varlığı belirlenmiş.

18. Hayvanlarda da öldürücü mü?

Hastalık kanatlılarda hızlı seyreden, yüksek bulaşıcılık ve hızlı ölüm gösteren ciddepidemiler halinde karşımıza çıkmaktadır. Hastalık etkeni enfekte hayvanlarla doğrudan veya dolaylı olarak temasta bulunan evcil kümes hayvanlarına bulaşmakta ve bu hayvanlarda şiddetli salgınlara sebep olabiliyor, bu sırada hepsi ölüyor.

19. İlk hedefi çiftlik tavuğu mu?

Kuş gribinin görülme riskini artıran en önemli etmen açıkta yapılan kanatlı yetiştiriciliğidir. Göçmen kuşların yolları üzerinde bulunan ülkemizde bu şekilde yapılan yetiştiriciliğin bu hastalığın yayılmasına potansiyel olarak davetiye çıkardığı aşikardır.

Entegre tesislerde, denetimli bir şekilde yapılan tavukçulukta ise bu risk yok denecek kadar azdır. Çünkü kümeslerin dışarıyla teması minimum düzeye indirilmiştir. Biyogüvenlik önlemleri alınmıştır. Hayvanlar her gün düzenli olarak veteriner kontrolünden geçmektedir. Mekanlar düzenli olarak dezenfekte edilmektedir. Herhangi bir hastalık durumunda kanatlıların kesimhaneye sevkiyatları yapılmaz ve bu hayvanlar hızlı bir biçimde itlaf edilir. Entegre tesisler dışındaki kanatlı üretiminin, entegre tesisler kadar sıkı denetlenmesi, özellikle göçmen kuşların konaklama mekanlarının yakın çevresinde, hastalık ülkeden silinene kadar açık havada, hijyenik olmayan ortamlarda dolaşıp beslenen kanatlı üretiminin mutlaka kontrol altına alınması, gerekirse yasaklanması zorunludur. Hollanda açıkta tavuk beslenmesini yasaklamıştır.

20. Hangi hayvanları etkiliyor?

Hastalık daha çok ördek, hindi, tavuk, sülün, evcil kaz, bıldırcın, tavus kuşu, muhabbet kuşu, martı, bataklık kuşları, keklik, deniz kuşları, beç tavuğu, deve kuşu ve papağan cinslerinde görülmektedir. Başlıca görüldüğü diğer hayvanlar ise domuz, kaplan ve leoparlardır. Ev kedileri deneysel olarak enfekte edilebilmiştir.

21. Kurbanlıklarda risk var mı?

Sığırlar, koyunlar, keçiler bu virüsle hastalanmazlar. Bu hayvanda hastalık oluşmaz ve dolayısıyla etlerinde ve organlarında virüs bulunmaz. Hasta tavuğun dışkısına aynı ortamda kurbanlık koyun ya da büyükbaş gibi bir başka hayvan basabilir. Bu durumda virüs hayvanın tırnağı ile çevreye yayılabilir ve evcil-yabanıl kanatlılar için risk oluşturabilir. İnsanlar için bu şekilde bulaşma bildirilmemiştir. Dışkı sıfır derecede 3 ay etkeni barındırabiliyor.

22. Ev kuşları tehlike altında mı?

Hayır, bu virüsü göçmen kuşlar taşır. Tehlikeli diye evdeki kafesin içindeki kuştan da şüphelenmenin anlamı yok.

23. Hasta kuşlar için ne yapılsın?

En önemli kontrol önlemi, hastalıklı ya da virüse maruz kalmış/kalmış olma ihtimali olan hayvanı mümkün olduğu kadar hızlı itlaf etmektir. İtlaf edilmiş hayvanların mutlaka uygun şekilde gömülmesi gerekir (kireçlenerek ve yeterli derinliğe gömülerek). Bölgenin karantinaya alınması ve çok dikkatli dezenfeksiyon uygulanması gerekir.

24. Bütün kümesler mi tehlikeli?

Kuş gribi salgını; kümes hayvancılığı ve çiftçiler için oldukça zararlı. 1983-1984 yıllarında yüksek patojen virüsle Pensilvanya'da ortaya çıkan bir salgın 17 milyon kümes hayvanın telef olmasına sebep oldu. Amerikan ekonomisine 65 milyon dolar zarar verdi.Bu ekonomik sonuçlar gelişmekte olan ülkelerde geçimini tavukçulukla sağlayan aileleri de büyük ölçüde etkileliyor. Eğer salgın ülkenin tamamına yayılırsa kontrol oldukça zorlaşır. Mesela 1992 yılında Meksika'da görülen salgın, 1995 yılına kadar tam olarak kontrol altına alınamamıştır.

Bu gerçeklerden hareketle herhangi bir salgın tespiti ya da şüphesi varlığında devlet otoritelerinin mümkün olan en kısa sürede sorumluluğu üstlenmeleri, erken uyarı sistemleri geliştirmeleri ve salgını kontrol etmeleri gerekir.

25. Domuz eti riski artıyor mu?

Domuza yaklaşmak yani yakın temas önemli. Et piştiği sürece güvenli olurdu. Ancak kuş gribi domuza bulaştığında domuz bu sırada ara konak görevi yapabiliyor. Domuz etini yiyen bir insan virüsün şekil değiştirerek insandan insana bulaşma özelliği kazanmasına neden olabilir.

26. Ülkeler arası nasıl yayılıyor?

Hastalık bir ülkeden diğer ülkeye canlı kümes hayvanı ticareti ile yayılabilir. Göçebe kuşlar, yabani su kuşları, deniz kuşları ve kara kuşları hastalığı bir ülkeden diğerine taşıyabilir. Bu kuşlar uzun mesafeli göç edebildikleri için çok uzaklardaki ülkelere bile virüsü taşıyabilirler. Özellikle yabani su ördekleri hastalığa karşı dirençli oldukları için virüsü taşıdıkları ve başka kanatlı hayvanlara bulaştırdıkları halde hasta oldukları anlaşılmadığından tanınamazlar ve birçok kanatlı hayvana hastalığı bulaştırabilirler.

27. Balık yemek tehlikeli mi?

Hayır bu virüs balıklara bulaşmaz. O anlamda hiçbir sorun yok.

28. Virüs biyolojik bir silah mı?

Olabilir, kuşlara bu virüs bulaştırılabilir ancak böyle olduğunu gösteren en ufak bir delil henüz yok. Ayrıca virüs tek bir bölgede sabit kalmadığı için bunu düşünmek son derece anlamsız bir ihtimal.

29. Atlara da bulaşır mı?

Hayır, bu virüs atlara bulaşmıyor ancak açıktaki kümes hayvanlarının dışkıları üzerinde gezinmiş olan atlara temas edilirse o sırada atlar taşıma görevi görmüş olabilir.

30. Kedi köpekler için tehlikeli mi?

Bu dönemde kedi köpeklerin çiğ et yemesini engellemek gerekir. Ayrıca kuş pisliğine basarak taşıyıcı da olabilirler. Bir süre özellikle riskli bölgelerde dikkat etmeli.