Dönemin yasak diliyle 5 No’lu cezaevi anlatısı

Diyarbakır 5 No’lu Cezaevi, 1984 yılında Genelkurmay Başkanlığı’nın yaptığı açıklamaya göre, 1981 ve 1984 yılları arasında 53 tutuklunun ölümüne sebep olmuştu. Bunlardan 20’si işkence sırasında, beşi açlık direnişinde, beşi kendini asarak ve dördü de kendini yakarak ölüme yürümüşlerdi. Bu herkesin dinlediği gerçek vahşet hikâyesinde ne cinayeti işleyenler yargılandı ne de sonrasında bu insanlık suçuyla hesaplaşıldı. Destar Theatre’ın yaptığı şey, bu yüzden önemli. Büyük bir toplumsal utancı sahneye taşırken, ajitasyona kaçma riskini de gayet başarıyla savuruyor üstelik. Bu ‘deneysel’ sahne performansında ışıktan sahne tasarımına, rejiden oyunculuğa her şey birbirini mükemmelen tamamlıyor.

ELDE ÜÇ BEŞ MALZEME

Destar Theatre’ın geçen sezon açılan sahnesi Şermola Performans’a girdiğimizde, hakkında epeydir övgüler duyup, bir türlü sahnede göremediğimiz oyun evvelinde merak içindeydik. Yerlerimizi aldığımızda ise, sahneye takıldı gözümüz. Işık tasarımıyla ‘zindan’ hissi yaratılmış daracık sahnenin gerisine dikey olarak gerilmiş bir örümcek ağı, ağa asılmış yaratığın nefes alıp verirken gerilip gevşeyen sırtı... Yerler ıslak. Solda kırmızı bir halat sallanıyor. Sağda bir iskemle duruyor. Eldeki tüm malzeme bu. Bir de Mirza Metin tabii ki... Bu temsili zor vahşeti canlandırırken, bir acımasız gardiyan oluyor, bir de işkencelere direnecek takati kalmamış tutuklu. Örümcekle sinek ikilisinin hikâyesiyle başlayan sistem eleştirisi; gardiyan, mahkum ve köpek Joe üzerinden vahşetin iki yüzünü de gösteriyor. Ayrıca herhangi bir suçluyu da işaret etmiyor. Aslında bu dört duvar arasında; idrar içirme, dışkı yedirme, cop sokma, tutukluları cinsel organlarına bağladığı iplerle arkadaşları arasında gezdirme, birer birer yakalattırdığı sinekleri yedirme gibi ‘özgün’ teknikler geliştiren gardiyanı bile suçlamıyor. O da örümceğin ağına takılmış zira. Yani, yine ‘insan’ı ele alıyor Dîsko 5 No’lu. İktidar hırsıyla gözünün nasıl da dönebileceğini, nasıl da vahşete aç olduğunu, günaha meylini..

CEBİMİZDE HİKÂYELER

Mirza Metin diyor ki: “Bizim cebimizde artık bir hikâye anlatma biçimi var.” Yani, Destar Theatre’ın daha evvel sahneye koyduğu ve bugün de izlenebilecek Reşe Şeve, Cerb ile Bûka Lekî oyunlarının ortak bir sahne dili var. Daha çok sahneleme tekniklerini araştıran deneysel oyunlar bunlar. Özgün tekstler üretmeyi de ötelemeden, reji çalışmalarına ağırlık verilmiş. Dîsko 5 No’lu ile devam eden ve Reşe Şeve ile başlayan ‘Yüzleşme’ serisi oyunları ise, hep tek kişilik ve bol karakter geçişleri ile kurgulanmış oyunlar. Kapatılma, kuşatılma, tecrid ve iktidar kavramları üzerine söz söylüyorlar. Serinin üçüncü oyunu da Berfin Zenderlioğlu’nun Sophokles’in ‘Antigone’ oyunundan uyarladığı ve toplu mezarlara gönderme yapan ‘Antigone 2012’ olacak. Oyun, mayıs ayında prömiyer yapacak.

KAYNAKÇA UZUN

Dîsko 5 No’lu’ya geri dönecek olursak...
Oldukça geniş bir kaynakça listesi var. Çayan Demirel’in ‘5 No’lu Belgeseli’nden Hüseyin Masdar’ın ‘Biz Bunlara Çok Güldük’, Bayram Bozyel’in ‘Diyarbakır 5 nolu’, Fırat Aydınkaya’nın ‘Ölüm Koridoru’ ve Yılmaz Sezgin’in ‘Sayım Düzenine Geeeç!’ kitaplarına kadar uzanıyor. Ama oyun fikri, Mirza Metin’in bir arkadaşının babasıyla yaptığı sohbette çıkmış ortaya. Aslında Disko 5 No’lu cezaevinin ‘misafir’lerinden biriyle yapılan bu sohbet sonrasında oluşmaya başlamış metin. O dönem ‘konuşulması yasak olan dil’ Kürtçe hazırlanılmış, Kürt tiyatrosunun şalvarlı adamlardan oluşmadığını (!) göstermek istercesine...
Dîsko 5 No’lu, kesinlikle büyük saygıyı hak eden bir performans ve sezonun kaçırılmaması gereken oyunlarından. Kürtçe sahnelenen eserde Türkçe üstyazı kullanılıyor. Üstyazıyı takip etmekten yorulup, bir zaman sonra oyundan kopacağınızı düşünebilirsiniz. Ancak tam tersine, dinledikçe, iki dildeki ortak sözcükler sayesinde konuşulanı anlamaya bile başlıyorsunuz.

60 dakika süren tek perdelik Dîsko 5 No’lu, 24 Nisan ve 15-22-29 Mayıs saat 20.30’da Şermola Performans’ta. Adres: İstiklal Caddesi İmam Adnan-Nane Sokak No.5 Kat.2, Beyoğlu. (212) 243 74 36.

Nivîskar/Yazan Mîrza Metîn Derhener/ Yöneten Berfîn Zenderlîoğlu Lîstikvan/Oynayan Mîrza Metîn Sêwirînerê Dikê/Sahne Tasarım Metîn Çelik Sewirînere Ronahiye/Işık Tasarım Alev Topal Mûzîk Nizamettin Ariç/Weneyen Xewnan Vîdeo Pia Rönicke & Zeynel Abidin Kızılyaprak Afîş Metin Çelik Asîstan Adar Baran Değer, Alan Ciwan, Sevgi Turan Wergera jor-nivîs e/Üstyazı çevirisi Naze Yerlikaya Efekt Alan Ciwan, Adar Baran Değer