İzmir’in ilk kadın milletvekili BENAL NEVZAT

HAYAL değil, gerçek!..
Ölümünden önce Benal Nevzat ile buluşmuştum..
1989 yılının temmuz ayıydı.. Sabah gazetesinin Mecidiyeköy’deki binasında sabahtan beri, bana bir-iki saatini ayıracak İzmirli foto muhabiri arıyordum, bir türlü bulamıyordum. İzmir’den sabah otobüsüyle gelmiştim. Öğleden sonra Benal Nevzat ile randevum vardı. Koca gazetede yalnızca İzmirli muhabir kardeşlerimi yakından tanıdığım için onlardan rica etmiştim, ama hepsi bir mazeret uydurup tüymüşlerdi.
Ne yapacaktım?..
Fotoğraf çekmeden röportaj olur muydu?.. Benim Benal Nevzat ile yan yana geldiğimi belgeleyecek, ikimizi bir arada gösteren bir fotoğrafı, ikimizin dışında bir başkasının çekmesi gerekiyordu.

BÜYÜK VATANSEVER
Kara kara düşünürken, hiç tanımadığım bir foto muhabiri yardımıma yetişti. Uzaktan sıkıntımı izlemiş ve öğleden sonra bana iki saatini ayırabileceğini söyledi, ne kadar kibar ve anlayışlı bir delikanlıydı, çenesinin ucunda top sakalı vardı ve bembeyaz aydınlık yüzü..
İsmi, Bengüç Özerdem idi..
O gün öğleden sonra Taksim’deki bir apartman katında, uzun yıllardır inzivada yaşayan, Türkiye’nin 1935’te seçilen ilk 17 kadın milletvekilinden şair ve büyük vatansever Benal Nevzat Hanımefendi ile buluştum. 1905 yılında Adana Hapishanesi’nde 2. Abdülhamit rejiminin katlettiği İzmirli vatan şairi Tevfik Nevzat’ın kızı, bizi soylu bir misafirperverlikte karşıladı ve muazzam kütüphanenin önünde sorularımı yanıtladı. Babası öldürüldüğü yıl beş yaşında olan Benal, diğer kardeşleri Menije, Mutahhara ve anneleri Cemile Hanım ile toplum içinde yapayalnız kalmışlar, babalarının avukat yazıhanesine devletin el koyması ile büyük bir geçim zorluğuna düşmüşlerdi.
Milletvekilliğini bıraktığı 1950 yılının üzerinden 40 yıl geçmiş ama Benal Nevzat’ı kimse aramamıştı. Onunla konuşan tek gazeteci bendim. Benden başka İzmir’den gazeteci, edebiyatçı veya akademisyen, hiç kimse Benal Nevzat’ı arayıp sormamıştı, öylesine unutulmuştu bu büyük insan..

ATATÜRK OKUTTU
Benal Nevzat’ı bulup, onunla konuştuğum zaman 88 yaşındaydı..
İzmir’in kurtulduğu yıl olan 1922’de Gazi Mustafa Kemal kendisini arayıp bulmuştu ve hemen Fransa’ya Sorbonne Üniversitesi’ne edebiyat öğrenimine göndermişti. Benal, dört yıl sonra İzmir’e döner dönmez sivil toplum önderi olarak halkın en önünde devrim örgütlenmesi çalışmalarını yürütmüştü. 1930’de Belediye Meclisi’ne seçilen ilk kadın üye idi. Hilal-i Ahmer (Kızılay) ve Veremle Savaş Derneği’nde yöneticilik yaptı. Sonra da bizzat Atatürk tarafından 1935 yılında 16 bayan arkadaşı ile milletvekili seçildi. Anlatırken, zaman zaman gözleri yaşarıyor ve rahmetli babasını anarak, “Babamın intikamı, hürriyet ve güzellik dolu bir Türkiye’nin yaratılmasıydı” diyordu.
Bizim de gözlerimiz dolmuştu. Hele milletvekiliyken evlendiği eşi Neşet Arıman’dan hamile kaldığını, oturumlardan geri kalmamak için geniş elbiseler giyerek bunu gizlediğini, gizlice kızı İştar’ı doğurduğunu ve hemen ardından meclise girdiğinde, tüm milletvekillerinin ayakta kendisini alkışladığını anlatırken, boynuna sarılıp öpmemek için kendimizi zor tuttuk..
Bengüç, ikimizin fotoğraflarını çekti..
Benal Hanım, 1935-50 arası tam 16 yıl parlamentoda yaptıklarını özetledi, vatan ve devrim heyecanını hala yaşıyordu.. Bana özel arşivinden babası Tevfik Nevzat’ın özel fotoğraflarını ve mektuplarını armağan etti.
EDEBİYATIN KALESİ
Benal Nevzat’ın kulağıma küpe olan şu cümlesiydi: “Bir zamanlar İzmir, edebiyatın kalesiydi!..”
İçinde babasının da bulunduğu İzmirli hürriyetçi edebiyatçıları kastediyordu. Osmanlı’nın son döneminde, İzmir’de edebiyatçı mücahitler ortaya çıkmış, seslerini yükseltmiş, mücadele etmiş ve sonunda ağır bedeller ödemişlerdi.
Şair Uşşakizade Süleyman Tevfik, şair Tevfik Nevzat, Şair Eşref, Uşşakizade Halid Ziya, şair Tokadizade Şekip, dilde sadeleşme hareketinin öncüsü Türkçü Necip (Şinasi’nin izinde giden büyük İzmirli dil bilgini ve yazar), şair Mehmet Nuri Efendi başta olmak üzere nice şair, edebiyatçı ve yazar, İzmir kaldırımlarında vatan ve halk uğruna kalemlerini kılınç gibi kullanmışlardı.
Hayatları Sultan’ın emirleri doğrultusunda sürgünlerde, hapishanelerde geçen, nicesi intihar eden bu insanlar, Osmanlı’ya hürriyet, demokrasi ve eşitlik getirmek için kendilerini feda etmişlerdi. Şair Eşref, kendisinin de içinde bulunduğu o edebiyatçı aydınlar kuşağını ne güzel anlatmıştır bir dizesinde:
“Eşrefa.. Hürriyet uğrunda feda olsak n’ola?”..
Benal Nevzat, konuşmamızdan iki yıl sonra vefat etti. Işıklar içinde uyusun. Alsancak’taki Konak Belediyesi Türkan Saylan Kültür Merkezi’ndeki 7. kattaki Benal Nevzat Gösteri Salonu’na ne zaman gitsem, işte bunları düşünürüm.. İyi ki, bu isim oraya verilmiş. Benal Hanım’ın ruhu şad olmuştur.

Yüreği İzmir diye çarpıyordu

Benal Nevzat’ı büyük bir İzmir aşığı olarak tanıdım. Sonsuz hatıralarını ve fotoğraf albümlerini karıştırırken, hep İzmir’le ilgili anılarını dökmüştü önüme.. İyi ki onu tanımışım. Zaten günümüz İzmir’inden onu tanıyan ve bulan bir tek ben çıktım.

Muazzam kütüphanesi vardı

Benal Nevzat ile buluştuğumda tüm odaları kaplayan muazzam kütüphanesine hayran olmuştum. Resimde kütüphane üstünde duvardaki ortadaki resim,
babası şehit şair Tevfik Nevzat’a aittir. (Fotoğraf: Bengüç Özerdem)