IISS'den 'ordu darbe yapabilir' iddiası

Ä°ngiltere'nin en önemli düşünce kuruluÅŸlarından biri olan Uluslararası Stratejik AraÅŸtırmalar Enstitüsü (IISS), ''EÄŸer Türk hükümeti önümüzdeki birkaç yıl içinde herhangi bir radikal adım atarsa, Batı'da ne kadar kabul edilemez ve zıtlaÅŸmayı göze alan bir tavır olarak görülürse görülsün, ordu hükümeti devirebilir'' iddiasında bulundu. IISS'ın dünyanın çeÅŸitli bölgelerindeki stratejik geliÅŸmeleri deÄŸerlendirdiÄŸi yıllık araÅŸtırma raporu yayımlandı. Raporda, Türkiye'ye neredeyse hiçbir ülkeye yer verilmeyen 15 sayfalık özel bir bölüm ayrıldı. Raporda, içte ve dışta gerginlikler baÅŸlıklı bu bölümde, ''Türkiye'nin asırlardır süren kimlik arayışının 3 Kasım 2002 tarihinde yapılan seçimlerle yepyeni bir dönüm noktasına geldiÄŸi'' belirtildi.       ''ASKERLER BASKI OLUÅžTURMAYA ÇALIÅžACAKLAR''     Türk iç politikasında gelecek günlerin, ''AKP ile laikliÄŸin savunucusu durumunda bulunan yapılar arasında ilginç geliÅŸmelere sahne olabileceÄŸi'' yorumuna da yer verilen IISS raporunda, şöyle denildi:      ''Askerler, öncelikle kamuoyuna yapacakları açıklamalar, hükümet üyelerine yönelik ziyaretler, Milli Güvenlik Kurulu'na getirecekleri öneriler ve sivil toplum kuruluÅŸlarını güçlendirme yoluyla belli bir baskı oluÅŸturmaya çalışacaklar.      Hükümet, eÄŸer bütün bunlara raÄŸmen herhangi bir radikal deÄŸiÅŸikliÄŸe yeltenirse TSK, askeri sokaÄŸa çıkarabilir. Hükümet ise bir askeri darbeye yol açabilecek bu denli dramatik bir radikal deÄŸiÅŸikliÄŸe baÅŸvurmaktansa erken seçime gidecek kadar çaresiz kalabilir.      Alternatif olarak, eÄŸer AKP, askeri dinler ve sadece tedrici bir deÄŸiÅŸimi seçer, bu ÅŸekilde de daha uzun süre iktidarda kalmayı baÅŸarırsa, bu TSK'nın sert bir tavır almasını zorlaÅŸtırabilir.      Ancak halen görevde bulunan Genelkurmay baÅŸkanı, 'üst kademelerden daha da Kemalist olan' alt ordu kademelerinden, daha kararlı davranılması yolunda ciddi bir baskı altında görünüyor.      EÄŸer hükümet, önümüzdeki birkaç yıl içinde herhangi bir radikal adım atarsa, Batı'da ne kadar kabul edilemez ve zıtlaÅŸmayı göze alan tavır olarak görülürse görülsün, ordu hükümeti devirebilir.''       ''MÃœSLÃœMAN ÃœLKEYÄ° AB'YE KABUL ETME ÇEKÄ°NCELERÄ°''         AKP'nin ''bir yandan Ä°slamcı bir hareketin köklerinden geldiÄŸi bir yandan da bu niteliÄŸini öne çıkarmak istemediÄŸi'' belirtilen raporda, bu ikilemin Türkiye'nin hem iç politikasında hem de uluslararası iliÅŸkilerinde önemli bir etken haline geldiÄŸi savunuldu.      IISS'nin raporunda Türkiye'nin AB üyeliÄŸi sürecinin de Ä°slami kimlik sorunundan önemli biçimde etkilendiÄŸi, baÅŸta Vatikan olmak üzere bazı Avrupalıların bir Müslüman ülkeyi tam üyeliÄŸe kabul etme konusunda çekincelerinin seslendirildiÄŸi bildirildi. Raporda, bazı Avrupalıların ise bu konuda farklı düşündüğü anımsatıldı. ABD'nin de, Türkiye'nin AB üyeliÄŸine önemli destek verdiÄŸi kaydedilen raporda, ABD'nin bu güçlü desteÄŸinin bir noktada Fransa ve Almanya'yı bile rahatsız edecek boyutlara ulaÅŸtığı belirtildi.      "KIBRIS SORUNU ÖNEMLÄ° TARTIÅžMALARA NEDEN OLDU"Türkiye'nin AB üyeliÄŸi konusunun ülke içinde de hararetli tartışmalara yol açtığını hatırlatılan raporda, Kıbrıs konusunda ödün verilip verilmemesi konusunun da, bu çerçevede iç politikada önemli tartışmalara neden olduÄŸu savunuldu.      Raporda, AB üyeliÄŸi konusunda Türkiye'de halkın büyük bölümünde destekleyici bir tutum bulunmasına raÄŸmen, özellikle insan hakları sorunları ve bu çerçevede AÄ°HM'nin aldığı bazı kararların Ankara ile AB arasındaki iliÅŸkilerde yeni sancılar yarattığı da iddia edildi.      Türkiye'nin AB ile iliÅŸkilerinde Kıbrıs sorununun çözümsüzlüğü de en önemli konu baÅŸlığı olarak raporda öne çıkarıldı. Kıbrıs sorunu çözülmeden, Türkiye'nin AB'ye girme hedefine ulaÅŸamayacağı da öne sürülen raporda, önümüzdeki dönemde Ankara ile Brüksel arasındaki iliÅŸkilerin soÄŸukluÄŸunu muhafaza edeceÄŸi, Ankara'nın kısa vadede iliÅŸkileri düzeltmekten baÅŸka alternatifi olmadığı savunuldu.       HÃœKÃœMETÄ°N CUMHURBAÅžKANI VE TSK Ä°LE AYRILAN TAVIRLARI         AKP iktidarının 3 Kasım seçimleri sonrası ''icraatı ve hem iç politikada hem de uluslararası sorunlar karşısındaki tavrıyla Türk Silahlı Kuvvetleri ve CumhurbaÅŸkanı Ahmet Necdet Sezer'in hükümetle zaman zaman ayrışan tavırları'' da, IISS raporunda ayrıntılı örneklerle deÄŸerlendirildi.      Hükümet yetkililerinin çeÅŸitli konulardaki açıklamaları sırasında birbirleriyle ve hatta zaman zaman kendi söyledikleriyle bile çeliÅŸebildiÄŸinin öne sürüldüğü raporda, ''hükümetin ilk aylarda bir yönetim zafiyeti içinde olduÄŸu'' iddiasına yer verildi.      ABD ile Türkiye iliÅŸkileri de IISS raporunda geniÅŸ biçimde ele alınan konular arasında yer aldı. Raporda, 2002 yılının baÅŸlarında son 10 yılın en güçlü düzeyine ulaÅŸan ABD-Türkiye iliÅŸkisinin, ABD'nin Türkiye'ye ''OrtadoÄŸu'da model bir Ä°slam ülkesi'' gözüyle bakması nedeniyle çok iyi olduÄŸu belirtildi. Irak harekatına karar veren ABD'nin gözünde Türkiye'nin stratejik deÄŸerinin daha da arttığı kaydedilen raporda, ''bu deÄŸerin harekat öncesi pazarlıklarda Türkiye tarafından olduÄŸundan daha fazla algılanmasının, soruna yol açtığı'' öne sürüldü.      "HÃœKÃœMET, IRAK KONUSUNDA STRATEJÄ°K ÖNEMÄ°NÄ° ABARTTI"Irak harekatına destek konusunda ''Türk Silahlı Kuvvetleri ile hükümet ve ABD arasındaki üçgende yaÅŸanan gel-gitlerin'' ayrıntılı biçimde özetlendiÄŸi raporda, ''önceden harekata karşı olduÄŸu bilinen TSK'nın harekatın kaçınılmazlığı ve Kuzey Irak'ta bir Kürt devletine yol açması ihtimali karşısında ABD'nin desteklenmesi gereÄŸini anladığı'' yorumuna yer verildi.      Bu arada, AKP liderlik kadrosununsa büyük bir ''ikilem'' oluÅŸtuÄŸu öne sürülen raporda, ''iç siyasi kaygılar ve partinin oy tabanında yapacağı etki nedeniyle yönetimde bir kararsızlık sergilendiÄŸi'' savunuldu.      AKP'nin bir yandan da ''ABD, Türkiye'nin desteÄŸi olmadan Irak'a saldıramaz'' varsayımından hareket ettiÄŸi belirtilen raporda, hükümetin ülkenin stratejik önemini abartma hatasına düştüğü iddia edildi. Â