Yaşar Kemal’den habersiz Teneke’yi değiştirdiler
Güncelleme Tarihi:
Sefa KAPLAN
Oluşturulma Tarihi: Eylül 26, 2007 00:00
Ünlü romancımız Yaşar Kemal’in "Teneke" adlı romanından uyarlanan operanın İtalya’nın Milano kentindeki La Scala’da sahnelenmesinin yankıları sürüyor.
İlk baskısı 1955’te yapılan "Teneke"nin Milano’daki promiyerine eşi ile birlikte Yaşar Kemal de katıldı. Ancak kimsenin aklına, "Bu Teneke, hangi Teneke’ydi" diye sormak gelmedi. Çünkü Yaşar Kemal’in romanı, yeni baskılarında yayınevlerinin veya editörlerin tercihlerine göre sürekli değiştirilmişti. Üstelik bundan Yaşar Kemal’in haberi bile yoktu.
BİLKENT Üniversitesi’nde doktorasını tamamlayan akademisyen Leyla Burcu Dündar, Yaşar Kemal’in ve eşi Ayşe Baban’ın da yardımıyla, 1954’te Cumhuriyet Gazetesi’nde tefrika edilen, 1955’te Varlık Yayınları tarafından ilk baskısı yapılan romanın (ilk baskı hikáye formatında) elli yıllık serüvenini takip etti. Bugünlerde İtalya’nın Milano kentindeki La Scala’da opera olarak temsil edilen "Teneke"nin elli yıllık serüveni, Türkiye’nin zihniyet dünyasındaki değişimi de seriyor gözler önüne.
Ararat, Cem, Milliyet, Tekin, Toros, Görsel Yayınları derken Yaşar Kemal’in "Teneke" isimli eseri, diğer kitaplarıyla birlikte 1995’te Adam Yayınları’nda, 2004’te ise Yapı Kredi Yayınları’ndadır (YKY). Bu arada kitap 23. baskıyı yapmıştır. İlk baskıdan başlayarak "Teneke"yi inceleyen ve "Ararat Yayınevi ile YKY’nin yayımladığı bu iki metnin arasında önemli farklar vardı" diyen Leyla Burcu Dündar, şöyle sürdürüyor sözlerini:
"Göze çarpan ilk değişiklik, metnin hatırı sayılır ölçüde Türkçeleştirilmiş oluşuydu. Ayrıca YKY’nin uyguladığı kendine has imlá kuralları, okuru metnin orijinalinden hayli uzak düşürüyordu: Yerel söyleyişlerin ’düzeltildiği,’ anlamı daha açık kılmak amacıyla sözcüklerin değiştirildiği, yer yer anlamın tamir edilemeyecek ölçüde bozulduğu, Yaşar Kemal’in sıkça başvurduğu ikilemelerin ’tekleme’ye indirgendiği, kimi sözcüklerin yerine yenisi konmaksızın atıldığı, hiçbir imlá kılavuzuna uymayan türlü hatalar yapıldığı, coğrafi referansların değiştirildiği, fiillerin zamanına müdahale edildiği türlü örneklere ek olarak, bir de tamamen atlanan birkaç cümle söz konusuydu." (Varlık Dergisi, Sayı 1189)
Dündar, yayınevi editörleri tarafından yapılan kimi müdahalelerin yerinde olduğunu kabul etmekle birlikte, bunların yazara haber vermeden yapılmasındaki yanlışlığa işaret ediyor. Kimi değişikliklerin ise tamamen keyfi olduğunu hatırlatan Dündar, bütün bunlar karşısında Yaşar Kemal’in büyük bir şaşkınlık içine düştüğünü söylüyor: "Yaşar Kemal gibi ünlü bir yazarın yapıtının bu şekilde değişime uğratılması, editörlüğün kurumsallaşamamış oluşunun göstergesi. Editörlerin kendilerinde bu rahatlığı bulmaları da aynı şekilde yapılan işin standartlaşmamış oluşundan kaynaklanıyor bence. Yaşar Kemal, kitabının yarım asır boyunca şekilden şekle sokulduğunu öğrendiğinde -bu ülkeyi çok iyi tanıyan biri olduğu halde- hayrete düşmüştü. İtalyanların hayreti çok daha büyük olurdu sanırım."
Bu durumda, baştaki sorumuzu tekrarlayabiliriz: La Scala’da sahnelenen "Teneke," hangi metni esas alarak çevrilen "Teneke"ydi acaba?
BİLKENT Üniversitesi’nde doktorasını tamamlayan akademisyen Leyla Burcu Dündar, Yaşar Kemal’in ve eşi Ayşe Baban’ın da yardımıyla, 1954’te Cumhuriyet Gazetesi’nde tefrika edilen, 1955’te Varlık Yayınları tarafından ilk baskısı yapılan romanın (ilk baskı hikáye formatında) elli yıllık serüvenini takip etti. Bugünlerde İtalya’nın Milano kentindeki La Scala’da opera olarak temsil edilen "Teneke"nin elli yıllık serüveni, Türkiye’nin zihniyet dünyasındaki değişimi de seriyor gözler önüne.
Ararat, Cem, Milliyet, Tekin, Toros, Görsel Yayınları derken Yaşar Kemal’in "Teneke" isimli eseri, diğer kitaplarıyla birlikte 1995’te Adam Yayınları’nda, 2004’te ise Yapı Kredi Yayınları’ndadır (YKY). Bu arada kitap 23. baskıyı yapmıştır. İlk baskıdan başlayarak "Teneke"yi inceleyen ve "Ararat Yayınevi ile YKY’nin yayımladığı bu iki metnin arasında önemli farklar vardı" diyen Leyla Burcu Dündar, şöyle sürdürüyor sözlerini:
"Göze çarpan ilk değişiklik, metnin hatırı sayılır ölçüde Türkçeleştirilmiş oluşuydu. Ayrıca YKY’nin uyguladığı kendine has imlá kuralları, okuru metnin orijinalinden hayli uzak düşürüyordu: Yerel söyleyişlerin ’düzeltildiği,’ anlamı daha açık kılmak amacıyla sözcüklerin değiştirildiği, yer yer anlamın tamir edilemeyecek ölçüde bozulduğu, Yaşar Kemal’in sıkça başvurduğu ikilemelerin ’tekleme’ye indirgendiği, kimi sözcüklerin yerine yenisi konmaksızın atıldığı, hiçbir imlá kılavuzuna uymayan türlü hatalar yapıldığı, coğrafi referansların değiştirildiği, fiillerin zamanına müdahale edildiği türlü örneklere ek olarak, bir de tamamen atlanan birkaç cümle söz konusuydu." (Varlık Dergisi, Sayı 1189)
Dündar, yayınevi editörleri tarafından yapılan kimi müdahalelerin yerinde olduğunu kabul etmekle birlikte, bunların yazara haber vermeden yapılmasındaki yanlışlığa işaret ediyor. Kimi değişikliklerin ise tamamen keyfi olduğunu hatırlatan Dündar, bütün bunlar karşısında Yaşar Kemal’in büyük bir şaşkınlık içine düştüğünü söylüyor: "Yaşar Kemal gibi ünlü bir yazarın yapıtının bu şekilde değişime uğratılması, editörlüğün kurumsallaşamamış oluşunun göstergesi. Editörlerin kendilerinde bu rahatlığı bulmaları da aynı şekilde yapılan işin standartlaşmamış oluşundan kaynaklanıyor bence. Yaşar Kemal, kitabının yarım asır boyunca şekilden şekle sokulduğunu öğrendiğinde -bu ülkeyi çok iyi tanıyan biri olduğu halde- hayrete düşmüştü. İtalyanların hayreti çok daha büyük olurdu sanırım."
Bu durumda, baştaki sorumuzu tekrarlayabiliriz: La Scala’da sahnelenen "Teneke," hangi metni esas alarak çevrilen "Teneke"ydi acaba?