Kadına şiddetle mücadele eden avukatlar: Çözüm e-kelepçe

Elektronik kelepçenin kadına karşı şiddet olaylarında kullanması 2015’te resmiyet kazandı. Öncesinde elektronik kelepçe sadece bazı denetimli serbestlik durumlarında kullanılırken 4 yıl önce Adalet Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı arasında ‘Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Kapsamında Teknik Yöntemlerle Takip Sistemlerinin Kullanılmasına Yönelik Pilot Uygulama İşbirliği Protokolü’ imzalandı. Ankara ve İzmir’de pilot uygulamasına başlanan elektronik kelepçe daha sonra Antalya, Bursa, Samsun ve İstanbul’da da kullanılmaya başlandı.

İSTANBUL’DA SADECE 5 OLAYDA UYGULANDI

İstanbul Barosu Kadın Hakları Merkezi üyesi avukat Afet Gülen Büberci kadına karşı şiddeti önlemek için elektronik kelepçenin etkin bir önlem olduğunu savunuyor: “Elektronik kelepçe sistemi yaygınlaştığı takdirde şüpheli şahıs takip edilebilecek ve mağdura yaklaşması önlenebilecek. Bu açıdan Türkiye’de elektronik kelepçe uygulamasının yaygınlaşması hayati öneme sahip. Biz İstanbul Barosu olarak bu pilot uygulamaları yakinen takip ediyoruz. Birçok olayda 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun kapsamında korumaya alınmasına rağmen şüphelinin kadına yaklaşmasının önüne geçilemiyor. Tehdidin ve şiddetin devam ettiği, bu yasanın caydırıcı olmadığı gözlemleniyorsa Şiddet Önleme ve İzleme Merkezi (ŞÖNİM) müdürü, bir uzman avukat ve emniyet müdürü bir araya gelip elektronik kelepçe uygulamasının gerekli olduğuna dair bir rapor yazıyor. Ardından bu rapor ve şahısların daha önce yaşadıklarına dair dosyalar aile mahkemesine gidiyor. Ancak buna rağmen hakimler tarafından elektronik kelepçe kararının çok nadir olarak çıktığını görüyoruz. İstanbul 2018’de pilot şehirler arasına girdi bir yılda sadece beş elektronik kelepçe kararı çıktı.”

‘KARAR ÇIKARMAK İÇİN 6 HÂKİM DOLAŞTIK’

Büberci kendi müvekkiliyle yaşadığı bir olayı örnek veriyor: “Bir müvekkilim eski eşinden şiddet görmeye devam ediyordu. Ailesiyle yaşamasına rağmen eski eş evin kapı zilini kırmış, çocuğunun gözünü bıçakla oyma girişiminde bulunmuştu. Tüm bu yaşananlar defalarca dosyaya girdi. Dosya resmen ağlıyor, Emine Bulut hikâyesinin benzeri. Ancak elektronik kelepçe kararını çıkarttırmakta çok zorlandık. 6 farklı hâkime gittik. Hakimler ret kararı verdiler, itiraz hakkımızı kullanıp dosyayı farklı hâkimlere götürdük. Ret kararı veren hâkime hanımlardan birine ‘Neden ret verdiniz böylesi bir davada?’ diye sordum. ‘Öleceği varsa biz bu elektronik kelepçeyi versek de ölür, onun önüne geçilmez’ gibi bir cevap aldım. Daha sonra Küçükçekmece mahkemesinde bir hakim dosyanın 6 kez reddedilmesine çok şaşırdı ve elektronik kelepçe uygulamasına karar verdi.”
Tüm bu süreç boyunca mağdurun şiddete uğramaya açık ve risk altında beklediğini vurgulayan Büberci, hukuk insanları dahil herkesin toplumsal cinsiyet konusunda eğitime ihtiyacı olduğunu belirtiyor. “Hakimler hukuk konusunda eğitimli olduğu için toplumsal cinsiyet konusunda bilinçlidir diye bir şey yok” diyen Büberci, verilen kararların aile bütünlüğünü bozduğu düşüncesinin yanlış olduğunu söylüyor.

‘MALİYETİ YÜZÜNDEN YAYGINLAŞMIYOR’

Elektronik kelepçe konusunda çalışan avukat Emre Alıcı, bu uygulamanın 10 yıldır Türkiye’nin gündeminde olduğunu ancak maliyeti sebebiyle yaygınlaşmadığını anlatıyor. Şimdiye kadar 4 bine yakın olayda elektronik kelepçe kullanıldığını söyleyen Alıcı, “Bunların çok büyük bölümü terör suçlarında kullanıldı. Senede 150 bine yakın kadının şiddet gördüğü bir ülkede elektronik kelepçenin kadın olaylarında kullanılmaması çok üzücü. Bu çok sayıda ölüm vakasının önüne geçebilir” diyor. Elektronik kelepçenin maliyetli bir sistem olduğunu, bu sinyalleri izlemek için memurlara ihtiyaç olduğunu, bu yüzden uygulamadan kaçıldığını söyleyen Alıcı, kadına karşı şiddetin önlenmesi açısından devletin bu maliyeti üstlenmesi gerektiği görüşünde.

ELEKTRONİK KELEPÇE NASIL KULLANILIYOR?

Uygulamada şüphelinin eline ya da ayağına bileklik yardımıyla bir cihaz takılıyor. Mağdura ise bir cep telefonu veriliyor. GPS üzerinden mağdurun ve şüphelinin her an nerede olduğu kontrol altına alınıyor. Eğer şüpheli mağdura yaklaşırsa telefonla uzak durması söyleniyor. Eğer önlenemezse en yakın güvenlik görevlileri olay yerine ulaşıp şüpheliyi gözaltına alıyor.

EMİNE BULUT’TAN SONRA 112 BİN KADIN

Emniyet Genel Müdürlüğü’nün Mayıs 2018’de açtığı şiddete maruz kalan kadınlar için tek bir butonla yardım çağırabilecekleri KADES uygulamasını indirenlerin sayısında büyük artış yaşandı. Şiddet gören ya da şiddete maruz kalma ihtimali olan kadınlar, akıllı telefonları üzerinden KADES uygulamasına giriyor, Kadın Acil Destek İhbar Sistemi’ne ulaşabiliyorlar. İçişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre, uygulamayı kullananların sayısı 70 bin iken, Emine Bulut cinayetinden sonra 182 bine çıktı. Kullanıcıların, Google Play Store ve Apple Store uygulamasından indireceği “Kadın Destek Uygulamasını (KADES)”, T.C. kimlik numarasını girerek ve EGM’den gelen aktivasyon kodu ile aktifleştirip kullanılabiliyor.