Bu krizden kaçış yok

- Türkiye'deki yüksek faizler bu kriz döneminde işe yaradı mı?
 
2006 yılından beri para dışarı çıkmasın diye yüksek faiz koyduk. Başka bir şey değil. Enflasyondan çok bu çıkışı engellemek için yapıldı. Ama bu krizin en önemli koruyucularından biri de kim ne derse desin yüksek faizler oldu.

Türkiye’nin 2006 yılından beri uyguladığı yüksek faiz bir anlamda hafifçe frene basma olarak nitelendirilmelidir... Bu durum bize kaderin desteği oldu...

- Dışarıdaki krizin Türkiye'ye etkisi ne olur?

Yurtdışındaki bu karmaşık süreci, piyasaları en iyi bilen isimlerden biri olan Boğaziçi Üniversitesi Ekonomi Profesörü Burak Saltoğlu ile değerlendirdik. Saltoğlu önce krizin net bir fotoğrafını çekti, arkasından Türkiye'ye olası etkilerini anlattı. İki gün sürecek olan röportajda önce krizin Türkiye'ye etkisini, yarın da krizin sebep ve sonuçlarını okuyabilirsiniz.

Türkiye'den para çıkışı olacak. Bu çok net. Buradaki fonlar dışarıya kayacak. Ya da biz ona göre daha fazla maliyet ödeyeceğiz ve burada da faizler yükselecek. Türkiye için problemlerden bir tanesi bu.

- Para girişi azalır mı?

Normalde özkaynakların 1 lirasını koyup bankacılık kesiminde bunun 10 katını etrafa dağıtabiliyorsunuz. Ancak şimdi dünyadaki sermayelerde 300-400 milyar dolarlık erime olacak. Bunun anlamı da en az 10 katı, 4 trilyon dolarlık bir kaynağın kuruması demek. Bu rakamın belki 30 milyar doları Türkiye'ye gelecekken, şimdi 25 milyar doları gelecek. Bu da düzeltme yaratacak. Ne kadar iyi bir alternatif üretirseniz üretin bunun maliyeti olacaktır.

- Bu süreci hasarsız atlatma şansı yok mu?

Eğer Türkiye bu süreçte iyi bir manevra alanı yakalamazsa, kurtulma şansı yok gibi...

Kurtulmadan kasıt hani 2001'deki gibi değil ama şu anki gibi etkilenmediğimizi iddia edecek bir süreç olmayacak. Etkilenmedik ama etkileneceğiz. Kaçış olduğunu düşünmüyorum. Tek şansımız bu etkiyi biraz daha yumuşatabiliriz...

Türkiye’nin tüm dinamikleri yüzde 5-6 büyümesine göre. Yavaşlama olduğunda, hani çizgi filmlerdeki gibi, suyun üzerinde çok hızlı yürürsünüz ama hafif  yavaşladığınızda batarsınız ya, aynen öyle. Yüzde 2-3'ler bizi kurtarmaz. Fakat yüzde 5'ler de zor görünüyor artık.

- Üretim tarafında neler yaşanabilir?

Üretim bacağında iki önemli kısım var, iç talep ve dış talep.. İç talepte ne olduğunu biliyoruz. Yurtiçi tarafında yüzde 7.9'luk büyümelerden yüzde 1.9’a geriledik..

Yurtdışı boyutuna baktığımızda ise krizin etkisini hem finansman hem de ihracat tarafında göreceğiz. Bir dönem büyümenin önemli motoru ihracattı...

Buradaki en kritik nokta; acaba ABD'de petrol ve emtia fiyatları bu geçiş sürecinde tepe yapar mı? En kritik noktalardan birisi bu. Petrol 100'lerin altına inmeyeceği için maliyet enflasyon sürer ve olası faiz indirimlerinin önüne geçer. Hatta Türkiye'nin faizleri daha da artırmasına neden olur.

- Emtia fiyatları hangi ÅŸartlarda düşer?Â

Petrol ve emtiaların düşmesi için global resesyon algısının çok kabul görür hale gelmesi gerekliyor ki aslında o da kötü bir haber. Belki o noktada büyüme endişeleri ile içeride faiz indirimleri olur.

- Türkiye krizin etkilerini hafifletmek için ne yapabilir?

Mesela Türk bankacılık sektöründeki aracılık maliyetleri düşürülebilir. Kişiler ve kurumlar bu yüksek maliyetler yüzünden yurtdışına yöneliyor. Bu da Türkiye'nin borçluluk rasyolarını yükseltip, ratingini düşürüyor. Ama maliyetleri düşürürseniz bu şekilde faizi daha ucuza satabilir, özel sektörün borçlanmasını dışarıdan yapmasının önüne geçer ve risk priminini azaltırsınız.

Bunun çok radikal bir şekilde yapılabileceğini düşünüyorum. Çünkü bu tip kriz durumları hızlı kararlar alınmasını sağlayabilir. ABD'yi görüyorsunuz bir gecede karar çıkartıyor...

- BaÅŸka?

Yurtdışındaki bankalar zor durumda ve Türklerin yurtdışında büyük fon ve mevduatı var... Şimdi öyle bir yasa çıkaracaksınız ki, nereden buldun vs gibi şeyler yok, 'şu tarihe kadar yurtdışındaki fonları Türkiyeye getirirseniz biz sizden vergi almayacağız' diyeceksiniz. 'Hiç bir sorun yaşamayacaksınız.' Bu durum özel sektörün fonlanması için bir kaynak yaratılmasını sağlar... Boylece bankalar da bir yıllık sendikasyon kredilerine muhtaç kalmaz...

- Reel sektör için bir reçete var mı?
 
Reel sektorde cari açık yaratmayacak ve girdisi ithal olmayan sektörlere destek vermek gerekir. Eğer işsizliği de çözmek istiyorsanız mesela 1 sene sigorta primi almayın bu sektörlerden. Bunu bölgesel de yapabiliriniz. Vergi indirimleri de olabilir.

Etkisini hemen göstermese de en azından ihracat yapanın özkaynağını artırmasını teÅŸvik edebilir, piyasaya umut verirsiniz.Â

- Bunların maliyeti yüksek olmaz mı?

Ama alternatifi daha maliyetli. Eğer bunu yapmaz iseniz büyümede çarpılarak karşılaşacağı maliyet, bunları yaparken karşılaşacağınız maliyetin çok üzerinde olabilir...

Bodoslama gidiyorsak sonunda o çarpmanın maliyeti ile şimdi yol üzerinde ödeyeceğimiz maliyet çok farklı olur.