Yok böyle kâr!

İSO 500 listesinde 2012 yılında beşinci sırada bulunan Elektrik Üretim AŞ (EÜAŞ), 2013 yılı sıralamasında üçüncü sıraya yükseldi. İlk 10 kuruluş arasına girebilen tek kamu kuruluşu olan EÜAŞ’ın üretimden satışları yaklaşık 9.3 milyar lira olarak gerçekleşirken, karlılıkta ise 2.6 milyar lira ile ilk sıraya oturdu. 2012 yılındaki karı 423.5 milyon lira civarında olan EÜAŞ’ın karındaki bu sıçramanın neden kaynaklandığını araştırdık. EÜAŞ yetkilileri, kar artışındaki en büyük etkenin HES’lerden elektrik üretimindeki artış olduğunu söyledi.

GAZ YERİNE HES
EÜAŞ’ın karlılıkta bir numaraya yükselmesi, dikkatleri elektrik üretim sektörüne çevirdi. Biz de “Bu karlılık nereden kaynaklanıyor” sorusunu, elektrik sektörü temsilcilerine yönelttik. EÜAŞ yetkilileri, sorumuzu şöyle yanıtladı: “Geçen yıl doğalgazdan daha fazla üretim planlamıştık. Ancak yaklaşık 10 milyar kilovatsaat elektriği, maliyeti daha yüksek olan doğalgaz yerine, maliyeti sıfıra yakın olan HES’lerden ürettik. Geçtiğimiz yıl elektriğin yarısını HES’lerden ürettik. Maliyetlerimiz aşağı düştü. Elimizdeki HES’lerin birçoğu amortismanını tamamlamış santraller, finansman yükü kalmadı. Bu nedenle maliyetleri çok düşük. 2013’te 1.1 milyar lira kar programlamıştık, yıl içinde bunu 2 milyar 5 milyon lira olarak revize ettik.”

KARLILIK 10 YILI BULABİLİR
Ancak enerji uzmanları, “HES’lerden elektrik üretimi diğerlerinden daha karlı” gibi bir sonuca varılmaması gerektiğini de vurgulayarak, “HES’lerden elektrik üretimi, yatırım maliyetlerinin geri dönmesinden sonra karlı. Bu süre 10 yılı bulabilir. EÜAŞ’ın elinde istisnai 2-3 santral dışında, tümü kredi geri ödeme ve ilk yatırım maliyetlerini tamamlamış. Marjinal maliyetleri sıfıra yakın. Atatürk Barajı gibi bir yatırımın, ilk yatırım maliyeti yaklaşık 7.5 milyar dolar. Elektrik üretimi uzun vadeli bir iş, santralin üretime geçmesi bile üç yılı buluyor. Türkiye’de doğalgaz ve hidroelektrik santralleri arasında yarış var. Eğer yatırımcı ilk yatırım maliyetini düşük istiyorsa gaz, düşük değişken maliyet istiyorsa HES ve RES’lere yöneliyor. Diğer yandan, HES’ler sınırlı bir kaynak, doğalgazda ise gaz bulduğunuz sürece üretim yapabiliyorsunuz. Önemli olan dengeli portföye sahip olmak” yorumunu yapıyor.

Bir kar, iki yorum

ELEKTRİK Mühendisleri Odası (EMO) yetkilileri, EÜAŞ’ın karı konusunda “Kamu şirketinin bu kadar yüksek kar oranıyla, kamu hizmeti sunması anlaşılır değil” yorumunu yapıyor. Deloitte Türkiye Enerji Endüstri Lideri Uygar Yörük ise elektrik fiyatlarının sübvanse edilmesi nedeniyle EÜAŞ’ın potansiyelinin altında kar ettiğini dile getirerek, şunu söylüyor: “Sübvansiyon yani ‘son kullanıcı tarifesi yükselmesin’ mekanizmasıyla EÜAŞ edebileceği karın çok altında kar ediyor. EÜAŞ enerjisinin önemli bölümünü TETAŞ’a düşük fiyattan satıyor. Bu nedenle karlılığı da seneden seneye dalgalanma gösteriyor. EÜAŞ’ın bir miktar elektriği de serbest piyasada değer görüyor, o tarafta sattığı fiyatlar yükselince karlılığı artıyor. . Bütün portföyünde ürettiği elektriği TETAŞ’a değil de serbest piyasada satıyor olsaydı, bundan çok daha fazla kar ederdi.”

3 kuruşa üretim
BİR sektör temsilcisi “Keban Barajı, Atatürk Barajı’nız varsa elektrik üretmek karlı bir iş. Barajlı HES’lerde üretim maliyetleri 2 kuruş, 3 kuruş civarındayken, 15-16 kuruştan satıyor. Tabii EÜAŞ bunu doğalgaz ve kömür santralleriyle paçallıyor” şeklinde konuştu. Enerjisa gibi özel sektöre ait enerji şirketlerinin, İSO 500 listesine girmesi için 5 ila 7 bin megavat gibi bir kurulu güce ulaşmaları gerektiğini vurgulayan yetkililer, “Özel sektörün bu kadar yüksek kurulu güce sahip olmasına kanun izin vermiyor zaten, EÜAŞ’ınki istisnai bir durum” diyor.