Türkiye’nin yeni AB kozu ‘TANAP’

AZERBAYCAN hükümetinin finanse ettiği Strateji Araştırmalar Merkezi (SAM), Azeri doğalgaz stratejilerine yönelik raporunda Türkiye ile Azerbaycan’ın ortaya koyduğu Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP) projesine geniş yer verdi. Raporu kaleme alan iki isimden biri olan analist Gulmira Rzayeva, “Türkiye’nin bu boru hattıyla elde edeceği siyasi kazanımlar var; AB ile müzakere konularında koz olabilecek. Projenin somutlaşmasıyla Türkiye’nin bölgede bambaşka bir pozisyonu olacak” dedi. Rzayeva, Şahdeniz gazını Türkiye’ye, Türkiye üzerinden de Avrupa’ya ulaştırmak için ilk başta Nabucco boru hattının düşünüldüğünü, ancak yalnızca tüketici ülkelerin çıkarlarını temsil ettiği için Azerbaycan, Türkiye ve Şahdeniz Konsorsiyumu’nun Nabucco’ya bağlı kalmak istemediğini anlattı. Rzayeva, şöyle konuştu: “Klasik Nabucco Boru Hattı’nı seçseydik, hepimiz tamamen Avrupa’nın fikri olan bir projeye bağlı kalacaktık. Azeri ve Türk hükümetleri kendi boru hattını ve yapısını başlatarak, akıllı davrandı. TANAP oyunu tamamen değiştirdi.”

Türkiye’nin AB üyelik müzakerelerinde TANAP’ın yeni bir koz olabileceğini vurgulayan Rzayeva, ayrıca Azerbaycan ve Türkiye’nin, boru hattını TANAP ve Batı Nabucco şeklinde iki parçaya bölerek, güzergahın Türkiye’den geçecek kısmı için AB kurallarından korunmuş olacağını belirtti. Rzayeva, şöyle devam etti: “Mevcut hatlara paralel yeni bir boru hattı inşa edilecek. 30 ila 60 milyar metreküp kapasiteli bir hat olması gerekiyor. BP ilk başlarda daha ucuz bir boru hattı inşa edilmesini istedi ancak sonunda ikinci bir ölçeklenebilir hat yapılmasına ikna oldu. Azeri devlet petrol şirketi Socar, boru hattının operatörü olacaktır.”

7 milyar doları aşabilir

TANAP hattının çok büyük olacağını ve 60 milyar metreküpe kadar gaz taşıyabileceğini kaydeden Rzayeva, 7 milyar dolarlık proje maliyetinin konuşulduğunu hatırlattığımızda, şunu söyledi: “Bu rakam kesin bir rakam değil. Daha fazla da, az da olabilir. Üç aşaması olacak, 16 milyar metreküple başlanacak, 20-30 milyar metreküple devam edilecek, sonunda da 60’a ulaşacak. Bu çok uzun vadeli bir perspektif. Aynı zamanda Orta Asya’dan doğalgazın bağlanması da sağlanacak.”

Fazladan 800 milyon dolar

TANAP projesinin Rusya ve İran’ın çıkarlarıyla uyuşmadığını dile getiren Rzayeva, TANAP anlaşması imzalandıktan sonra Rus yetkililerin “Türkiye, bundan sonra ekstra gaz istediğinde Azerbaycan’a gitsin” dediğini hatırlattı. Türkiye’nin bin metreküp gaz için Rusya’ya 400 dolar ödediğini söyleyen Rzayeva, “İran’a bin metreküp gaz için 505 dolar ödeniyordu. Ancak İran da Haziran’da TANAP imzalarının atılmasıyla zam yaparak, fiyatı 585 dolara çıkardı. Bu da Türkiye’nin enerji faturasına yıllık ekstra 800 milyon dolar ekleyecek.”

BP ve Statoil’le müzakere sürüyor

TANAP’ın potansiyel ortakları BP ve Statoil ile müzakerelerin sürdüğünü anlatan Rzayeva, “Fizibilite çalışmaları bittikten sonra maliyetler ve diğer detaylar ortaya çıkacak. TANAP Konsorsiyumu’nun merkezi Hollanda olacak. Hollanda, enerji konusunda iyi bir ülke, birçok şirket var. Bakü, Ankara veya Londra yerine tarafsız bir yer seçilmiş olacak” dedi.

İsviçre kanunları geçerli olacak

SAM raporundan bazı satır başları:
-TANAP’ın ilk hissedarları yüzde 80 ile Socar, yüzde 15 ile BOTAŞ, ve yüzde 5 ile TPAO.
-Azeri hükümeti, TANAP’la doğalgaz kaynakları için daha iyi bir anlaşma sağlamayı, Türkiye ise doğalgaz transitini AB üyelik müzakerelerinde siyasi bir kaldıraç olarak kullanmayı planlıyor.
-Boru hattının yapımına 2014’te başlanacak ve 2018’de sona erecek.
-Socar ve BOTAŞ’ın transit anlaşmasına yönelik müzakeleri iki yıl sürdü. İki ülke, Azeri gazının Avrupa’ya taşınmasının İsviçre kanunlarına dayanması konusunda anlaşınca, anlaşma imzalandı.
-Projeye Şahdeniz Konsorsiyumu’ndan BP, Statoil ve Total gibi yeni ortaklar davet edildi. Socar, projede en az yüzde 50 paya sahip olmak istiyor ancak yeni ortaklar katılınca, bu kolay olmayabilir.

TANAP projesi

DOĞALGAZIN Azerbaycan’dan çıkarılıp, Gürcistan’dan geçip Türkiye üzerinden satılmasını ve iletilmesini öngören projenin ilk aşamasında 16 milyar metreküplük gazın, 6 milyar metreküplük kısmının Türkiye’ye satılması, 10 milyar metreküplük kısmının ise Avrupa’ya ulaştırılması planlanıyor.