İTO İzmir Rumcası’nı sözlükle yaşatacak

İTO Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem Demirtaş, Tarih Vakfı ile birlikte yapılan bu yayının bir dönem İzmir’de yoğun olarak kullanılan ve Türkçe, Rumca, Fransızca, İtalyanca kelimelerden oluşan Symrenika-İzmir Rumcası’nın tamamen ortadan kaybolmaması açısından önemli olduğunu belirterek, “İzmir sokaklarında yüzlerce yıl konuşulan bu karma ve İzmir’e özgü gündelik dilin sesini bugüne taşıyarak, kentimizin kültürel mirasına sahip çıkmaktan ve artık sadece birkaç kişi tarafından bilinen bu dilin tamamen kaybolmasını önlemek için yapılan çalışmalara katkı yapmaktan büyük mutluluk duyuyoruz” dedi.
Demirtaş, İzmir uzun yüzyıllar boyunca Akdeniz ve Levant ticaretinin önemli limanlarından birisi olduğunu hatırlatarak, ticaretin kültür taşıyıcı özelliği sayesinde İzmir’in 1920’lere kadar bir diller ve kültürler kenti olduğunu söyledi. Mimari, giyim kuşam gibi somut miras kadar mutfak kültürü ve beslenme gelenekleri, eğlenme ve vakit geçirme, dil kullanımı gibi somut olmayan mirasın da kentlerin kimliklerinin oluşumunda çok önemli rol oynadığını belirten Demirtaş, “Yüzlerce yıl boyunca Türkçe’den başka onlarca dilin konuşulduğu bir kent olan İzmir, “Symrneika” adı verilen ve İzmir Rumcası olarak bilinen dilin de kullanıldığı özel bir kent olarak tanınırdı” dedi.

4 dilde kelimeler
Symrenika’nın yaygın olarak İzmir Rumları ve onlarla yaptıkları evlilikler sonucu İzmirli Levantenler tarafından kullanılan bir dil olduğunu kaydeden Demirtaş, “Sadece Rumlar ve Levantenler değil Türkler de sadece İzmir’de konuşulan bu dili bilirdi, gündelik hayatta kullanırdı. Sadece İzmir’de bilinen ve İzmir’e özgü olan bu dili bilenler artık parmakla gösterilecek kadar azalmıştır. Bilenler, hala İzmir’de yaşayan bazı Levantenler, Yunanistan’daki İzmir kökenliler ve aynı şekilde İzmir kökenli olup da günümüzde farklı ülkelerde yaşayan eski Levanten İzmirlilerdir” dedi. Bu dili bilen insanların giderek azalmasıyla birlikte dilin de tamamen yeryüzünden silinme tehlikesiyle karşı karşıya geldiğini kaydeden Demirtaş, şöyle konuştu: “Bu dili bilen insanlar, kuşaklarının son temsilcileridir. Bu kayıba, en azından sözlüğünü yayınlayarak dur demek amacıyla Tarih Vakfı tarafından hazırlanan İzmir Rumcası Sözlüğü- A Lexicon of Smyrneika’yı İzmir Ticaret Odası Kültür, Sanat ve Tarih Yayınları’nın 14’üncü kitabı olarak yayınladık. Kitabın yazarları bile İzmir’in çok kültürlülüğünü ortaya koyuyor. Üç yazardan George Poulimenos Atina’da yaşıyor. George Galdies Londra’da yaşayan eski bir İzmirli. 3. yazar olan Alex Baltazzi de İzmirli kimliği pek çoğumuzdan önde olan bizden birisi. Türkçe, Rumca, İtalyanca ve Fransızca kelimelerin ağırlıklı olduğu sözlükte yer alan kelimelerin yüzde 25’i Türkçe olup İzmir Rumcasına girmiş sözcüklerden oluşuyor. İzmir sokaklarında yüzlerce yıl konuşulan bir dilin sesini bugüne taşıyarak, kentimizin kültürel mirasına sahip çıkmaktan ve bir dilin tamamen kaybolmasını önlemek için yapılan çalışmalara katkı yapmaktan büyük mutluluk duyuyoruz.”

BENZERLİK ÇOK
Sözlük incelendiğinde zaman Symrneika olarak adlandırılan İzmir Rumcası’ndaki kelimelerin pek çoğunun bugün de kullanılan Türkçe kelimeler ile neredeyse aynı olduğunu, Yunanca ve Türkçe arasında ne kadar çok kelime geçişinin olduğunu görüldüğünü kaydeden Demirtaş, “Yeni yayınımız bu açıdan da Türkiye ile Yunanistan arasındaki kültürel benzerliklerin ne kadar güçlü olduğunu da gösteriyor” dedi. Demirtaş, sözlüğün İngilizce-Türkçe olarak yayına hazırladıklarını, böylece bu dil üzerinde çalışan çok daha geniş bir araştırmacı ve akademisyen kitlesine ulaşmayı hedeflediklerini söyledi.

BAZI ÖRNEKLER
SYMRNEIKA TÜRKÇE
Menekse         Menekşe
Komiseris       Komiser
Koleksion       Koleksiyon
Halali              Helal
Fistiki             Fıstık
Tabani            Taban
Soi                  Soy
Pelerin             Pelerin
Lelekas           Leylek
Gioli                Göl
Gazoza           Gazoz
Narghiles        Nargile
Bouketo         Buket