Dedeleri öldürülen torunların barış savaşı
Güncelleme Tarihi:
Tahsin TUNA
Oluşturulma Tarihi: Ağustos 18, 2001 01:54
Sefa Taşkın'ın dedesi, 1912 yılında, Midilli'deki evlerine yapılan bir baskında öldü. Stratis Balaskas'ın dedesi ise 1922 yılında Bergama'da asıldı. Yıllar sonra Taşkın ile Balaskas, Yunanistan'ın Midilli Adası'nda ortaklaşa Türk-Yunan Barış Şenliği düzenlediler. Onların barış çağrıları şimdi TRT tarafından belgesel yapılıyor.
Bergama'da iki dönem belediye başkanlığı yapan, siyanürlü altına karşı verdiği mücadelesi, şiirleri ve kitaplarıyla tanınan CHP'li Sefa Taşkın'ın ailesi, Türklerle Yunanlılar'ın birarada kardeşçe yaşadığı yıllarda, Yunanistan'ın Midilli Adası'nda yaşıyordu.
Taşkın'ın büyük dedesi Kata Mustafa o dönem Midilli Adası'nda Osmanlı'nın gümrük müdürlüğünü yaptı, Midilli Valiliği'ne vekalet etti. 1912'de Balkan Savaşı sonrasında anlaşma gereği adalar İngilizler'e verilip Osmanlı'nın adadaki varlığı sona erince, bunu fırsat bilen bazı Rum çeteciler, Türkler'e saldırdı. Türkler Kata Mustafa'nın nezaretinde yavaş yavaş adayı terk etmeye başladı. Son kalan grup, Kata Mustafa'nın ailesiyle birlikte, İngiliz Papsi'nin tütün fabrikasına sığındı. Aile kurtuldu, ancak içeriye girmekte geciken Kata Mustafa, boğazı kesilerek katledildi. Ailesi de kayıklarla Anadolu'ya kaçıp Çandarlı'ya çıktı, oradan Bergama'ya geçip yerleşti.
Kata Mustafa'nın torunu Hüseyin de Bergama'nın Koyunköprü Mevkii'nde koyun otlatırken, Kurtuluş Savaşı'nda yenilip geri çekilen Yunanlılar tarafından öldürüldü.
İKİ SIKI DOST
Midilli'de gazetecilik yapan Stratis Balaskas'ın ailesi ise aynı yıllarda Ege'nin Anadolu yakasındaki Bergama'da yaşıyordu. Kendisiyle aynı adı taşıyan dedesi Stratis de barışın, kardeşliğin yerini savaşın, kanın aldığı o zor yıllarda, Bergama'da Attalos isimli Rum cemaat örgütünün liderliğini yaptı. 14 Eylül 1922'de kan gövdeyi götürürken, dede Stratis, Bergama'nın Domuzalanı Mevkii'nde Rum Mahallesi'nde bir çam ağacına asılarak öldürüldü.
Bunun üzerine Strastis'in eşi, bir oğlu ve iki kızıyla göç için yola çıktı. Eşi ve iki kızı da yolda kesildi, oğlu panik halinde kaçıp bir çalının arkasına sığınarak hayatta kalmayı başardı. Ardından da Dikili'ye ulaşıp Midilli'ye geçmeyi başardı. Onun oğlu Stratis Balaskas, Midilli'de doğdu ve gazeteci oldu, Yunanistan'ın etkin gazetelerinden Elefterothpia'nın Midilli muhabirliğini üstlendi.
Gazeteci Stratis Balaskas, 1991'de Yunanlı bir grupla, hiç tanımadığı, ortak kaderini bilmediği Başkan Sefa Taşkın'ı makamında ziyaret etti. Stratis Balaskas'ın müthiş Bergama bilgisi ve ilgisi Taşkın'ın dikkatini çekti.
Taşkın ve Balaskas kısa sürede sıkı dost oldu. Sefa Taşkın, ailesiyle Midilli'ye gitti, dedesi Kata Mustafa'nın 1912'de katledildiği Poleknitos Köyü'ndeki evi gördü. ‘‘Stratis Balaskas da Bergama'ya geldi,’’ diyor Taşkın. ‘‘Bugün hala Rum evlerinin bulunduğu, Kale Mahallesi'nde, kendisiyle aynı adı taşıyan dedesinin 1922'de asıldığı çam ağacını, dedesinin yaşadığı evi gördü. Gözlerinden yaşlar süzüldü. Acılarımız ortak. Kaderlerimiz benziyor. Bu bizi birbirimize yaklaştırdı.’’ Taşkın ayrıca ailesiyle Midilli'ye gidip, Balaskas'ın oğlu Panayotis'in vaftiz törenine de katıldı. Karşılıklı 'uzak duruşun' her iki ulusa da fayda getirmediğine inanan iki dost, hem Bergamalı, hem Midillili olarak, Ege Denizi'nin barış denizi olması için birlikte çalışmaya karar verdi. Balaskas, Midilli'deki belediye başkanlarını ikna etti. Taşkın, 1995 yılında meclis üyeleri, esnaf odaları, gençlerle Midilli'ye gitti, şenlikle karşılandı.
Bir başka Bergamalı ailenin oğlu olan, dönemin Midilli Valisi Alekos Mathielis de karşılayanlar arasında yer aldı. Ertesi yıl Bergama'da Asklepion Tiyatrosu'nda Yunan Radyo Televizyon Orkestrası'nın katılımı ve Midilli'den gelen yaklaşık 1000 konukla Bergamalılar'ın kaynaştığı büyük bir Barış ve Dostluk Festivali düzenlendi.
MİDİLLİ'YE İLK İHRACAT
Taşkın ile Balaskas, ‘‘Devletlerin barışmasını bekleyemeyiz. Halklar diplomasisi denilen bir kavramla sivil toplum kuruluşlarını biraraya getirelim’’ diye düşündüler. Her iki taraftan sendikalar, Rotary Kulübü, ticaret odası, üniversitelerin karşılıklı birebir buluşması için karar alındı. İlk olarak Bergama ve Midilli ticaret odaları biraraya geldi. İki ülke kavga ederken, Bergamalı tüccar Hasan Kurşun, ilk kez Midilli'ye tuz sattı.
Kardak krizi patladığında, Ege'de Bergama Belediyesi öncülüğünde 22 belediye başkanı ‘‘Kardak keçilerindir’’ bildirisi yayınladı, gazetelere ilan verdi. Barış çabaları dalga dalga yayılırken, bu kez Midilli ve İzmir ticaret odaları biraraya geldi. Ardından Sakız adasında toplantı yapıldı.
TRT İstanbul Televizyonu da bu dostluğu ekranlara taşımak için Bergama'da dört bölümlük belgesel çekti. Nilay Günden'in yönettiği, mübadele yıllarını anlatacak ‘‘Mübadele’’ adlı belgesel Ekim ayında yayına girecek.
Babamın evini vakıf yapacağız
Balaskas ile arkadaşlıkları sayesinde, bugün Ege'nin iki yakasını da birbirine yaklaştıran adımlar attıklarını belirten Taşkın, babasının evini bir barış vakfı haline getireceklerini söylüyor:
‘‘Ege Denizi iki kıyı insanlarını birbirine bağlayan önemli bir köprü. Bu dostluk ve barış köprüsünün hep sapasağlam durmasını istiyoruz. Yüreğimizdeki sıcaklığın, dostluğun kalıcı olması, Sefa ile Stratis'in dostluğu gibi, onların çocukları Ekin ile Maria'nın da çocuklarına uzanan dostlukların kalıcı olması için çabalıyoruz. Şimdi Rum mahallesinde babamdan kalma iki katlı bir ev var. İçindeki eşyalarıyla olduğu gibi muhafaza ediyorum. Pergamon Kültür Sanat Çevre ve Barış Vakfı kurup, bu evi bu vakfa tahsis etme projemiz var. Stratis Balaskas, Midilli eski valisi Alekos Mathielis de Midilli'den destek veriyor. Biz Türk-Yunan barışını önemsiyoruz. Çünkü Ege'de barış olduğu zaman İzmir, Efes, Bergama, çok parlak dönemler yaşadı. Efes, Bergama dünyanın en büyük ticaret şehirleriydi. Bağlantılar koptuğunda önemini yitirdi. Bu barışın İzmir'e de ekonomik anlamda büyük katkı sağlayacağını düşünüyorum. Bugüne kadar biz elimizden geleni yaptık, bundan sonra da yapmaya devam edeceğiz.’’
Abdi İpekçi Barış Ödülü aldılar
Taşkın ile Balaskas, 1995'te Yunanistan'ın Midilli Adası'nda ortaklaşa Türk-Yunan Barış Şenliği düzenlediler. Etkinlik, ertesi yıl Bergama'da gerçekleşti. İki dost, Türkiye ile Yunanistan arasında savaş rüzgarları estiren Kardak Kayalıkları krizi sırasında bile, Bergama ve Midilli Ziraat Odası yöneticilerini Midilli'de buluşturdular. Böylece ticari ilişkilerin gelişmesi için adım attılar. Taşkın'ın önderliğinde, Ege Bölgesi'nde 22 belediye başkanı barış bildirisi yayınladı. Bu çabaları iki dosta, 1996 Abdi İpekçi Barış ve Dostluk Ödülü'nü getirdi. Barış savaşını sürdüren Taşkın ve Balaskas, bu amaçla Pergamon Vakfı'nı kurma çalışması başlattılar.
Taşkın'ın büyük dedesi Kata Mustafa o dönem Midilli Adası'nda Osmanlı'nın gümrük müdürlüğünü yaptı, Midilli Valiliği'ne vekalet etti. 1912'de Balkan Savaşı sonrasında anlaşma gereği adalar İngilizler'e verilip Osmanlı'nın adadaki varlığı sona erince, bunu fırsat bilen bazı Rum çeteciler, Türkler'e saldırdı. Türkler Kata Mustafa'nın nezaretinde yavaş yavaş adayı terk etmeye başladı. Son kalan grup, Kata Mustafa'nın ailesiyle birlikte, İngiliz Papsi'nin tütün fabrikasına sığındı. Aile kurtuldu, ancak içeriye girmekte geciken Kata Mustafa, boğazı kesilerek katledildi. Ailesi de kayıklarla Anadolu'ya kaçıp Çandarlı'ya çıktı, oradan Bergama'ya geçip yerleşti.
Kata Mustafa'nın torunu Hüseyin de Bergama'nın Koyunköprü Mevkii'nde koyun otlatırken, Kurtuluş Savaşı'nda yenilip geri çekilen Yunanlılar tarafından öldürüldü.
İKİ SIKI DOST
Midilli'de gazetecilik yapan Stratis Balaskas'ın ailesi ise aynı yıllarda Ege'nin Anadolu yakasındaki Bergama'da yaşıyordu. Kendisiyle aynı adı taşıyan dedesi Stratis de barışın, kardeşliğin yerini savaşın, kanın aldığı o zor yıllarda, Bergama'da Attalos isimli Rum cemaat örgütünün liderliğini yaptı. 14 Eylül 1922'de kan gövdeyi götürürken, dede Stratis, Bergama'nın Domuzalanı Mevkii'nde Rum Mahallesi'nde bir çam ağacına asılarak öldürüldü.
Bunun üzerine Strastis'in eşi, bir oğlu ve iki kızıyla göç için yola çıktı. Eşi ve iki kızı da yolda kesildi, oğlu panik halinde kaçıp bir çalının arkasına sığınarak hayatta kalmayı başardı. Ardından da Dikili'ye ulaşıp Midilli'ye geçmeyi başardı. Onun oğlu Stratis Balaskas, Midilli'de doğdu ve gazeteci oldu, Yunanistan'ın etkin gazetelerinden Elefterothpia'nın Midilli muhabirliğini üstlendi.
Gazeteci Stratis Balaskas, 1991'de Yunanlı bir grupla, hiç tanımadığı, ortak kaderini bilmediği Başkan Sefa Taşkın'ı makamında ziyaret etti. Stratis Balaskas'ın müthiş Bergama bilgisi ve ilgisi Taşkın'ın dikkatini çekti.
Taşkın ve Balaskas kısa sürede sıkı dost oldu. Sefa Taşkın, ailesiyle Midilli'ye gitti, dedesi Kata Mustafa'nın 1912'de katledildiği Poleknitos Köyü'ndeki evi gördü. ‘‘Stratis Balaskas da Bergama'ya geldi,’’ diyor Taşkın. ‘‘Bugün hala Rum evlerinin bulunduğu, Kale Mahallesi'nde, kendisiyle aynı adı taşıyan dedesinin 1922'de asıldığı çam ağacını, dedesinin yaşadığı evi gördü. Gözlerinden yaşlar süzüldü. Acılarımız ortak. Kaderlerimiz benziyor. Bu bizi birbirimize yaklaştırdı.’’ Taşkın ayrıca ailesiyle Midilli'ye gidip, Balaskas'ın oğlu Panayotis'in vaftiz törenine de katıldı. Karşılıklı 'uzak duruşun' her iki ulusa da fayda getirmediğine inanan iki dost, hem Bergamalı, hem Midillili olarak, Ege Denizi'nin barış denizi olması için birlikte çalışmaya karar verdi. Balaskas, Midilli'deki belediye başkanlarını ikna etti. Taşkın, 1995 yılında meclis üyeleri, esnaf odaları, gençlerle Midilli'ye gitti, şenlikle karşılandı.
Bir başka Bergamalı ailenin oğlu olan, dönemin Midilli Valisi Alekos Mathielis de karşılayanlar arasında yer aldı. Ertesi yıl Bergama'da Asklepion Tiyatrosu'nda Yunan Radyo Televizyon Orkestrası'nın katılımı ve Midilli'den gelen yaklaşık 1000 konukla Bergamalılar'ın kaynaştığı büyük bir Barış ve Dostluk Festivali düzenlendi.
MİDİLLİ'YE İLK İHRACAT
Taşkın ile Balaskas, ‘‘Devletlerin barışmasını bekleyemeyiz. Halklar diplomasisi denilen bir kavramla sivil toplum kuruluşlarını biraraya getirelim’’ diye düşündüler. Her iki taraftan sendikalar, Rotary Kulübü, ticaret odası, üniversitelerin karşılıklı birebir buluşması için karar alındı. İlk olarak Bergama ve Midilli ticaret odaları biraraya geldi. İki ülke kavga ederken, Bergamalı tüccar Hasan Kurşun, ilk kez Midilli'ye tuz sattı.
Kardak krizi patladığında, Ege'de Bergama Belediyesi öncülüğünde 22 belediye başkanı ‘‘Kardak keçilerindir’’ bildirisi yayınladı, gazetelere ilan verdi. Barış çabaları dalga dalga yayılırken, bu kez Midilli ve İzmir ticaret odaları biraraya geldi. Ardından Sakız adasında toplantı yapıldı.
TRT İstanbul Televizyonu da bu dostluğu ekranlara taşımak için Bergama'da dört bölümlük belgesel çekti. Nilay Günden'in yönettiği, mübadele yıllarını anlatacak ‘‘Mübadele’’ adlı belgesel Ekim ayında yayına girecek.
Babamın evini vakıf yapacağız
Balaskas ile arkadaşlıkları sayesinde, bugün Ege'nin iki yakasını da birbirine yaklaştıran adımlar attıklarını belirten Taşkın, babasının evini bir barış vakfı haline getireceklerini söylüyor:
‘‘Ege Denizi iki kıyı insanlarını birbirine bağlayan önemli bir köprü. Bu dostluk ve barış köprüsünün hep sapasağlam durmasını istiyoruz. Yüreğimizdeki sıcaklığın, dostluğun kalıcı olması, Sefa ile Stratis'in dostluğu gibi, onların çocukları Ekin ile Maria'nın da çocuklarına uzanan dostlukların kalıcı olması için çabalıyoruz. Şimdi Rum mahallesinde babamdan kalma iki katlı bir ev var. İçindeki eşyalarıyla olduğu gibi muhafaza ediyorum. Pergamon Kültür Sanat Çevre ve Barış Vakfı kurup, bu evi bu vakfa tahsis etme projemiz var. Stratis Balaskas, Midilli eski valisi Alekos Mathielis de Midilli'den destek veriyor. Biz Türk-Yunan barışını önemsiyoruz. Çünkü Ege'de barış olduğu zaman İzmir, Efes, Bergama, çok parlak dönemler yaşadı. Efes, Bergama dünyanın en büyük ticaret şehirleriydi. Bağlantılar koptuğunda önemini yitirdi. Bu barışın İzmir'e de ekonomik anlamda büyük katkı sağlayacağını düşünüyorum. Bugüne kadar biz elimizden geleni yaptık, bundan sonra da yapmaya devam edeceğiz.’’
Abdi İpekçi Barış Ödülü aldılar
Taşkın ile Balaskas, 1995'te Yunanistan'ın Midilli Adası'nda ortaklaşa Türk-Yunan Barış Şenliği düzenlediler. Etkinlik, ertesi yıl Bergama'da gerçekleşti. İki dost, Türkiye ile Yunanistan arasında savaş rüzgarları estiren Kardak Kayalıkları krizi sırasında bile, Bergama ve Midilli Ziraat Odası yöneticilerini Midilli'de buluşturdular. Böylece ticari ilişkilerin gelişmesi için adım attılar. Taşkın'ın önderliğinde, Ege Bölgesi'nde 22 belediye başkanı barış bildirisi yayınladı. Bu çabaları iki dosta, 1996 Abdi İpekçi Barış ve Dostluk Ödülü'nü getirdi. Barış savaşını sürdüren Taşkın ve Balaskas, bu amaçla Pergamon Vakfı'nı kurma çalışması başlattılar.