Ezidi duaları ilk kez kaydedildi

? Türkiye’de Ezidiliğe folklorik bir unsur olarak bakıliyor. Dövmeleri, güneşe dönmeleri, balık ve marul yemeyişleri, mavi giymeyişleri ilgi çekiyor ama kimsenin aklına dini inançlarının neler olduğu sorusu gelmiyor.
? Ezidiler misyonerlik yapmıyor, kendisini anlatmak istemiyor. Kimse sonradan Ezidi olamadığı için, kendilerini mümkün olduğu kadar korumaya, dağılmamaya çalışıyorlar.

AMED GÖKÇEN: Mavi giymeyişleri ilginç geliyor kimse dini inançlarıyla ilgilenmiyor

Amed Gökçen, “Yezidi” değil, “Ezidi” diyor. “Y” harfinin, Ezidileri aşağılamak için, Kerbela’da Hz. Hüseyin ve ailesini öldüren Yezid bin Muaviye’yi çağrıştırsın diye eklendiğini söylüyor. Ezidiler’in kendilerine “yaradılan, var edilen” anlamına gelen “Ezda” dediğini anlatıyor.

Amed Gökçen’in büyük dedesi bir Ezidi kızı kaçırmış: “Doğu’da neden hiç Hıristiyan kızı kaçırılmaz? Çünkü kitaplı bir dindir, peygamberi vardır. Bir Ezidi’yi kaçırmak ise sevaptır. Çünkü Ezidilerin kitabı yoktur, Kötülük Meleği’ne taparlar. Bu bakış, İslam’ın kuralı değil, gelenekle şekillenmiştir.”
Mardin, Diyarbakır, Batman, Urfa Ezidileri, 1940’lara kadar şehir merkezlerinden uzakta, dağ başlarında yaşamışlar. Gökçen, çocukluğundaki Diyarbakır’da, Ezidi komşularının yemeklerini Müslümanların yemediğini hatırlıyor. Üstelik uzak bir geçmişte değil, 80’li yıllarda: “Bizim evin karşısındaki bakkalda Müslümanın yaptığı yoğurt, peynir bir tarafta, Ezidininkiler bir tarafta dururdu. Dini bütünler sorardı, hangisi Müslümanın, diye.”

Gökçen, lise yıllarından itibaren Ezidilere ilişkin gözlemlerini, okuduklarını yazmaya başlamış. İki yıl önce, yazdıklarının hatalı olduğunu anlamış. Çünkü araştırması sadece Türkiye ile sınırlıymış. Almanya, Irak, Ermenistan ve Türkiye’deki Ezidilerin birbirinden farklı ritüelleri olduğunu fark etmiş. “Böyle bir araştırma daha önce hiç yapılmadı. Kitapçıktaki bilgiler, Almanya’daki Ezidi Federasyonu’ndan Şeyh Hüseyn, dini ve geleneksel müzikler de Koçek Merwan tarafından kontrol edildi.”

Dış dünyaya kapılarını kapatan Ezidiler, nasıl oldu da Amed Gökçen’e dualarını, geleneksel şarkılarını kaydetmesi için izin verdi? 1998’de Amed Gökçen, Viranşehir’de öğretmen Hikmet Yüksel’le tanışmış, evine misafir olmuş. Onun, Ezidilerin çok muteber Ağa Ailesi’nden olduğunu öğrenmiş. Bu isim dünyadaki bütün Ezidi kapılarını açmış.

Amed Gökçen, Yıldız Üniversitesi Öğretim Üyesi Esra Danacıoğlu’nun rehberliğinde yaptığı Ezidi araştırması için İngiltere’deki Bristol Üniversitesi’nden burs aldı. Kalan Müzik’ten çıkan albümdeki kitapta Ezidilik kısa bir biçimde anlatılıyor, müziği öne çıkıyor.

Amed Gökçen (29), Bilgi Üniversitesi Tarih Bölümü son sınıf öğrencisi. Dört yıl önce “Yezidi” diye bilinen Ezidi Kürtlerin kültürünü, ritüellerini, dini örgütlenmelerini araştırmaya başladı. Türkiye, Almanya, Ermenistan ve Irak’taki Ezidilerle görüştü, kutsal törenlerine katıldı. Bu dinin yapı taşlarından 26 dua, qevl, beyt ile stram ve klam adı verilen 21 geleneksel şarkıyı kaydetti. İki CD ve 250 sayfalık bir kitaptan oluşan albüm, Kalan Müzik’ten bugün çıkıyor.