8 aya kadar kiralık işçi çalıştırmayı sağlayan yasa çıktı

2009’da Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün “Emeğin istismarı, insan onuruna yakışmayan durumların doğması ve çalışma barışının bozulmasına yol açabileceği” kaygısıyla Meclis’e iade ettiği “kiralık işçi ve esnek çalışma” düzenlemesi, 7 yıl sonra bazı eklemeler ve değişikliklerle yeniden yasalaştı. Çalışma hayatına getirilen yeni sistemde, özel istihdam büroları portföylerindeki işçileri işletmelere kiralayacak. Kiralama süresi bazı alanlarda süreli, bazılarında süresiz olacak. Kiralık işçiler, ücret ve haklarını istihdam bürolarından alacaklar. İş hacminin artışı gerekçesiyle de toplam istihdamın dörtte biri kiralık işçiden oluşturulabilecek.

İTİRAZ GEREKÇELERİ

Muhalefetin “modern kölelik ve Ortaçağ’a dönüş” gerekçesiyle engellemeye çalıştığı düzenleme dün sabaha karşı Genel Kurul’dan geçti. CHP, HDP ve MHP sözcüleri, “Kıdem tazminatını fiilen yok edeceği, ihbar tazminatı ve iş güvencesini kaldırdığı, emeklilik-sağlık haklarını fiilen kullanılmaz hale getirdiği, iş güvenliği-işçi sağlığına darbe vuracağı, yan ödemeler, fazla mesai, yıllık izin, toplusözleşme, grev haklarını zedelediği” gerekçeleriyle düzenlemeye karşı çıktılar.

NASIL KİRALANACAK?

* İşçi kiralama, özel istihdam büroları aracılığıyla yapılacak.

* Kiralık işçinin işvereni özel istihdam bürosu olacak.

* Bu bürolar, işçilerini geçici olarak başka işverene devredecek.

* İstihdam bürolarının genel olarak iş arayanlardan ve kiralanan işçilerden hizmet bedeli almaması öngörülüyor.
* Bürolar, istisna tutulan meslekler ve pozisyonlar için hizmet bedeli alabilecekler. Holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir iş yerinde görevlendirme yapılarak da kiralık işçi kullanılabilecek.

KİMLER KİRALAYACAK?

* Doğum izni ve doğum sonrası kısmi çalışma hakkı kullanan, askerlik hizmetini yapan ve iş sözleşmesi askıya alınan çalışan yerine geçici işçi kiralanabilecek.

* Mevsimlik tarım işlerinde veya temizlik işleri, hasta, yaşlı ve çocuk bakım hizmetleri gibi ev hizmetlerinde kiralanan işçiler için süre sınırı aranmayacak.

* İşletmenin günlük işlerinden sayılmayan ve aralıklı olarak gördürülen işlerde, iş sağlığı ve güvenliği bakımından acil olan işlerde veya üretimi önemli ölçüde etkileyen zorlayıcı nedenlerin ortaya çıkması; işletmenin iş hacminin öngörülemeyen şekilde artması; mevsimlik işler hariç dönemsellik iş artışları halinde, 4 ay geçici işçi kiralanacak. Bu süre 4 aylık uzatmayla 8 aya kadar çıkarılabilecek. Sürenin sonunda aynı iş için 6 ay geçmedikçe geçici işçi çalıştırılamayacak.

YASAL SINIRLAR NE?
* İşletmenin iş hacminin öngörülemeyen ölçüde artması halinde geçici işçi sayısı, toplam işçi sayısının dörtte birini geçemeyecek.
* 10 ve daha az işçi çalıştırılan iş yerlerinde bu sayı 5 işçiye kadar çıkabilecek.
* Geçici işçiler, engelli işçi çalıştırma kontenjanlarının hesaplanmasına dahil edilmeyecek.
* İşveren, işten çıkardığı çalışanını, 6 ay geçmeden kiralık çalıştıramayacak.
* Aynı holding veya şirketler topluluğu içinde 6 aylık kiralama yapılacak. Ancak bu süre iki kerelik uzatmayla 18 aya çıkarılabilecek.
* Sözleşme süresinin dolmasına rağmen geçici iş ilişkisi devam ederse, belirsiz süreli iş sözleşmesi kurulmuş sayılacak.

HANGİ ALANLARDA YASAK?

* Toplu işçi çıkarılan iş yerlerinde 8 ay süresince, grev-lokavt uygulamasında, kamu kurum ve kuruluşlarında, yer altında maden çıkarılan iş yerlerinde kiralık işçi çalıştırılamayacak.

*Geçici sözleşmede işçinin ne kadar süre içerisinde işe çağrılmazsa haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebileceği belirtilecek, bu süre üç ayı geçemeyecek. Kiralık işçinin ücretini işveren değil, özel istihdam bürosu ödeyecek. 

* Büro, ücret bordrosunu aylık olarak işverene gönderecek. İşveren, istihdam bürosunun ücreti ödemediğini tespit ederse, büroya borcundan mahsup edip kiralık işçinin ücretini kendisi yatıracak.

* Özel istihdam büroları, kamu kadroları için aracılık yapamayacak.

* İstihdam bürosunun, 12 ay boyunca hiçbir işe yerleştirmeye aracılık yapmaması halinde izni iptal edilecek.

YASADA NE TÜR CEZALAR VAR?

* Türkiye İş Kurumu’ndan izin almadan iş ve işçi bulmaya aracılık yapanlara, iş arayanlardan ücret alan veya menfaat sağlayanlara 20 bin lira idari para cezası uygulanacak.

* İstihdam bürosu kurma izni; iş arayanlara ilişkin bilgilerin iş ve işçi bulma faaliyetinden başka bir amaçla toplanması, çalışma izni bulunmayan yabancı işçi çalıştırıldığının tespit edilmesi halinde de iptal edilecek ve 3 yıl süreyle izin verilmeyecek.

* Kurumdan izin almamasına veya yetkisi iptal edilmesine rağmen geçici iş ilişkisi düzenleyen kişilere 50 bin lira, fiilin tekrarı halinde 100 bin lira, bu kapsamda hizmet alan işverenlere 20 bin lira, iş arayanlardan ücret alan veya menfaat sağlayan kişilere 20 bin lira, geçersiz anlaşmaların herhangi birini düzenleyen özel istihdam bürosu ve geçici işçi çalıştıran işverene ayrı ayrı 5 bin lira idari para cezası verilecek.

UZAKTAN ÇALIŞMA DA YASAYA EKLENDİ

“Çağrı üzerine çalışma”ya, “uzaktan çalışma” da eklendi. Uzaktan çalışma, “İşçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile iş yeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi” olarak tanımlandı. Uzaktan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamayacak.